Podrozdział 4. Ewaluacja wizji i misji

Etapem wieńczącym zagadnienia związane z procesem definiowania, opracowania oraz formułowania deklaracji misji i wizji przedsiębiorstwa, wymagającym szczegółowego opisania, jest proces ewaluacji omawianych pojęć. Proces ten stanowi również ostatni element, który w swych założeniach podejmuje tematykę wyłącznie analizy misji oraz wizji w kontekście zarządzania przedsiębiorstwem. Zgodnie z zaprezentowanymi czytelnikom informacjami we wcześniejszych opracowaniach, omawiane zagadnienia są ściśle powiązane z procesem budowy strategii przedsiębiorstwa oraz procesami zarządzania strategicznego. Na podstawie opisu ewaluacji misji oraz wizji czytelnik może dostrzec wskazane powiązania oraz relacje, ponownie zweryfikować dopełnienie się misji oraz wizji na różnych płaszczyznach powiązanych z funkcją zarządzania przedsiębiorstwem oraz utrwalić poznane i omówione już znaczące rozbieżności pomiędzy zadaniami, celami i funkcjami misji oraz wizji.

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie czytelnikom sposobów ewaluacji analizowanych pojęć, ze szczególnym naciskiem na wskazane różnice w założeniach misji i wizji. Z drugiej zaś strony, równie istotnym zamierzeniem jest uwypuklenie powiązań pomiędzy poszczególnymi treściami artykułów znajdującymi się w rozdziale Misja oraz wizja, aby czytelnicy mogli dostrzec holistyczny obraz działań związanych z funkcjonowaniem omawianych zagadnień w przedsiębiorstwie. Należy rozumieć, iż wszelkie poruszane w artykułach zagadnienia mają na celu dokładne omówienie poszczególnych treści, jednakże w praktyce działania te będą ze sobą ściśle powiązane, omówione etapy mogą również nachodzić na siebie i przeplatać się, a nie stanowić zbioru odrębnych elementów. Niniejszy artykuł ma na celu pomóc czytelnikom odnaleźć się i potrafić rozróżnić poszczególne elementy wchodzące w skład zarządzania strategicznego oraz procesu formułowania strategii organizacji.

1. Podstawowe zasady ewaluacji misji oraz wizji

Deklaracje misji i wizji stanowią fundamentalne elementy wchodzące w skład budowy strategii przedsiębiorstwa. Dlatego też to strategia, a dokładniej jej monitorowanie oraz ocena stanowią sposób ewaluacji założeń stworzonych deklaracji omawianych pojęć. Niezbędnym w tym miejscu jest zaznaczenie, że ze względu na znaczne rozbieżności pomiędzy wskazanymi zagadnieniami, również w przypadku ich ewaluacji należy stosować inne mierniki. Wskazanymi miernikami w przypadku ewaluacji misji i wizji będą inne poziomy zarządzania strategicznego, które zostały nakreślone w niniejszym artykule. Jednakże przed zagłębieniem się w tajniki poziomów zarządzania strategicznego, a tym samym ewaluacji misji oraz wizji, należy poznać podstawy strategii przedsiębiorstwa.

Tworzenie strategii stanowi fundamentalny obowiązek organizacji, która powinna podjąć wszelkie wysiłki do określenia swojego postępowania względem obecnych i przyszłych klientów, konkurentów oraz otoczenia (innymi słowy jest to proces budowy deklaracji misji i wizji). Idąc krok dalej, należy dostrzec, że strategia powinna tworzyć odpowiedź systemu zarządzania na kluczowe dylematy działania biznesowego przedsiębiorstwa bądź działań biznesowych prowadzonych przez firmę. Jednakże ze względu na zachodzące w otoczeniu zmiany, strategia powinna również stanowić odpowiedź na nowe potrzeby i preferencje klientów, określać zakres geograficzny działania przedsiębiorstwa oraz być kontrakcją względem nowych rynków, kanałów dystrybucji oraz innowacyjnych sposobów konkurowania. Podsumowując, strategia powinna stanowić swoistą mapę drogową dla przedsiębiorstwa i określać, w jaki sposób należy prowadzić jej działania biznesowe. Bez jej określenia oraz implementacji menedżerowie nie posiadają sytemu utrwalającego wybrane przez przedsiębiorstwo wzorce zachowań, niezbędne przy podejmowaniu decyzji strategicznych i potrzebne w sytuacji reagowania na zmiany pojawiające się w otoczeniu. Można dostrzec również, że strategia opisuje działania, jak i schemat podejść wywodzących się z określonych deklaracji misji i wizji do problemowych sytuacji, które przez wskazane działania powinny być rozwiązywane na każdym szczeblu organizacji. Uwypuklone podejście, do sytuacji problemowych stanowi fundament wyboru metod działań charakteryzujących sposób osiągnięcia celu bądź celów. Ze względu na fakt, iż ustanowione cele są oczekiwanymi rezultatami tych działań, można je określić jako kluczowe punkty na drodze, po której kroczy przedsiębiorstwo ku stworzonej wizji[1] . Wskazane newralgiczne punkty na drodze przedsiębiorstwa stanowią odwołanie do misji organizacji. Strategia natomiast to sposób, w jaki należy zdobywać owe cele, w myśl obranego kierunku strategicznego, przybliżającego przedsiębiorstwo do osiągnięcia określonych zamierzeń odnoszących się do przyszłości. Na podstawie tej zwięzłej charakterystyki zagadnienia strategii można dostrzec, jakie jest miejsce misji i wizji w procesie zarządzania przedsiębiorstwem i w jaki sposób firma może monitorować i oceniać stworzone deklaracje analizowanych pojęć.

2. Ewaluacja misji

Po przeanalizowaniu wstępnej części warto zastanowić się, czy zostały przedstawione wszelkie informacje służące do ewaluacji misji i wizji. Odpowiedź brzmi: nie. Pierwsza część artykułu otworzyła przed czytelnikami nowy wymiar relacji i powiązań dotyczących omawianych pojęć wraz z zagadnieniami odnoszącymi się do wnętrza przedsiębiorstwa, sposobu zarządzania strategicznego oraz formułowania strategii. Znając i rozumiejąc omówione fundamentalne zależności można iść krok dalej i przyjrzeć się, jaki mechanizm w firmie odpowiada za ewaluację misji i wizji. Ze względu na pełnienie odmiennych funkcji na rzecz przedsiębiorstwa oraz wypełniania innych celów, sposób ewaluacji misji będzie różny od metody ewaluacji wizji.

Opisana wyżej strategia służy przedsiębiorstwu do budowania strategii powstających na poszczególnych szczeblach zarządzania strategicznego[2] . Im bardziej rozbudowana struktura organizacyjna, tym więcej pojawi się strategii cząstkowych. Decydujące znaczenie na harmonijny i spójny obraz całości firmy ma dopasowanie i połączenie wskazanych elementów. Deklaracja misji ze względu na zawarte w niej treści odwołuje się do stanu obecnego przedsiębiorstwa – oznacza to, że monitorowanie oraz ewaluacja odzwierciedlonych w niej celów i zadań będzie należała do poziomu strategii biznesu, która koncentruje się na:
1) podjęciu działań służących odniesieniu sukcesu w warunkach konkurencji istniejącej w danym sektorze,
2) uzyskaniu przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa,
3) czerpaniu z kluczowych zasobów firmy[3] .

Osobami odpowiedzialnymi w przedsiębiorstwie za monitorowanie i dokonywanie oceny realizacji owej strategii są menedżerowie odpowiedzialni za szczeble biznesu (general managers). Ewaluacja deklaracji misji przedsiębiorstwa polega na dokonaniu oceny zgodności reprezentujących treść misji, celów i zasad przełożonych na strategię biznesu oraz skonfrontowanie jej z panującą rzeczywistością. Aby móc samodzielnie dokonywać wskazanego działania w przedsiębiorstwie, niezbędnym jest odwołanie do literatury przedmiotu i zgłębienie wiedzy w dziedzinie strategii na poszczególnych poziomach zarządzania.

3. Ewaluacja wizji

W przypadku procesu ewaluacji deklaracji wizji przedsiębiorstwa, również to działanie jest realizowane poprzez strategię. Jednakże jest realizowane na innym poziomie zarządzania strategicznego. Wizja, ze względu na nakierowanie na przyszły wygląd i kształt przedsiębiorstwa, odwołuje się strategii korporacji. Wskazane strategia w swoich zamierzeniach koncentruje się na:
1) poszukiwaniu możliwości uzyskania odpowiedniej pozycji w sektorach, w których funkcjonują poszczególne interesy firmy,
2) umotywowaniu i zainspirowaniu pracowników do podejmowania niezbędnych wysiłków w celu osiągnięcia wskazanych pozycji,
3) poszukiwaniu nowych kluczowych zasobów i umiejętności we wnętrzu przedsiębiorstwa.

Na etapie monitorowania oraz dokonywanie omawianej ewaluacji również można dostrzec znaczącą rozbieżność dotyczącą poziomu odpowiedzialności za weryfikację oraz dokonywanie oceny misji a wizji. Treść wizji przełożona na język strategii, mająca swoje odzwierciedlenie w strategii korporacji, jest kontrolowana oraz opiniowana przez najwyższy szczebel dowodzenia i zarządzania organizacją. Jednakże należy zaznaczyć, że w przypadku przedsiębiorstw niezdywersyfikowanych cały obszar oraz rozłożenie odpowiedzialności pomiędzy strategią korporacji a strategią na poziomie biznesu jest skoncentrowany na jednym szczeblu zarządzania przedsiębiorstwem.

Wskazany proces ewaluacji deklaracji misji i wizji dotyczy przedsiębiorstw już funkcjonujących, które dokonały implementacji strategii firmy. Należy pamiętać, że również w czasie opracowania oraz wdrażania omawianych pojęć istnieje możliwość ich weryfikacji i oceny. Wskazane działania oraz metody postępowania zostały szczegółowo opisane w podrozdziale Metody opracowania misji i wizji. Sposoby postępowania na określonym etapie znacząco różnią się i odwołują się w swoich zamierzeniach do odmiennych procedur postępowania.

Deklaracje misji oraz wizji stanowią jeden z fundamentalnych elementów zarządzania strategicznego oraz procesu formułowania strategii. Ze względu na wskazaną zależność, samodzielnie stanowią podstawowe narzędzie, służące do budowania kolejnych szczebli zarządzania w przedsiębiorstwie. Jednakże proces ich ewaluacji oznacza monitorowanie oraz dokonywanie oceny strategii na poziomie biznesu oraz korporacji. Istnieją również odmienne metody, które mają na celu weryfikację misji i wizji, które nie odnoszą się do wskazanych poziomów zarządzania strategicznego. Stosowanie owych narzędzi monitorowania oraz ewaluacji jest możliwe na innym poziomie działania przedsiębiorstwa, w którym to nie została jeszcze stworzona strategia firmy.

Należy zwrócić szczególną uwagę na wskazane i uwypuklone rozbieżności między misją a wizją, które są również wyznacznikiem poziomu odpowiedzialności za dokonywanie oceny omawianych pojęć. Warto również pamiętać, że w przypadku przedsiębiorstwa niezdywersyfikowanego cały obszar oraz rozłożenie odpowiedzialności między strategią korporacji a strategią na poziomie biznesu jest skoncentrowany na jednym szczeblu zarządzania przedsiębiorstwem. Ze względu na charakter niniejszego opracowania, czytelnik – aby mógł dokonać w przedsiębiorstwie procesu ewaluacji deklaracji misji oraz wizji – powinien dotrzeć do literatury przedmiotu oraz zgłębić wiedzę dotyczącą poziomów zarządzania strategicznego.