Rozdział 16.4. Uwarunkowania finansowania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw - kredyt bankowy jako źródło finansowania małej firmy.

Pojęcie kredytu bankowego.

Pojęcie kredytu bankowego, mimo iż od dawna funkcjonuje w języku nie tylko ekonomicznym, ale i potocznym, nie doczekało się jak dotychczas w miarę uniwersalnej definicji. Jest on definiowany na wiele różnych sposobów, wysuwając na pierwszy plan różnorodne jego aspekty kredytu, takie jak zwrotność, terminowość, odpłatność. Pojęcie kredytu wywodzi się od łacińskiego słowa credere (wierzyć, ufać), wskazując na istotną jego cechę, jaką jest ufność kredytodawcy w wolę i możliwości kredytobiorcy jego spłaty. Przez pojęcie kredytu rozumie się także wykonanie określonego świadczenia w danym momencie czasowym w zamian za przyrzeczenie świadczenia zwrotnego w przyszłości. Inna popularna definicja kredytu bankowego mówi, że jest to określona suma środków finansowych udostępnianych przez bank jego klientom [1] .

Trudności w jednoznacznym zdefiniowaniu istoty kredytu sprawiają, że wielu autorów w ogóle nie definiuje, czym jest kredyt, a zamiast tego opisuje go przez pryzmat charakterystyk jego rozmaitych kategorii, wyodrębnionych najczęściej ze względu na jego cel, czas itd. (jak np. kredyt inwestycyjny, kredyt krótkoterminowy).

Próbę zdefiniowania kredytu bankowego podjęła T. Łuczka, która przez kredyt rozumie warunkowe przekazanie kredytobiorcy siły nabywczej (lub zdolności płatniczej) przez kredytodawcę. Warunkowe przekazanie wyraża się w tym, że kredytodawca udziela kredytobiorcy dostępu do swojego kapitału tylko wówczas, gdy zobowiązuje się on do zwrotu kredytu w uzgodnionym terminie wraz z odsetkami i innymi opłatami, i że używa on kredytu tylko w uzgodnionym celu [2] .

Wykorzystanie kredytu bankowego przez małe i średnie przedsiębiorstwa.

W literaturze przedmiotu wskazuje się, że małe i średnie przedsiębiorstwa odznaczają się na ogół brakiem racjonalnej długofalowej polityki finansowej i planowania finansowego, które są niezbędne do utrzymania równowagi finansowej i zdolności płatniczej. Z tego względu dla utrzymania bieżącej równowagi finansowej i zdolności płatniczej najczęściej zaciągany jest kredyt bankowy o charakterze krótkoterminowym.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, na koniec 2012 roku małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce były zadłużone w bankach na kwotę 153,6 mld zł, co w porównaniu z rokiem 2010 oznaczało wzrost zadłużenia o 35,5 mld zł (tab. 1) [3] . Większość zadłużenia pochodziła z kredytów zaciągniętych w złotówkach (121,6 mld zł). Wartość zadłużenia w euro wyniosła 27,1 mld zł, a w innych walutach – 4,9 mld zł.

Ok. 40% (62,1 mld zł) zadłużenia pochodziło z kredytów operacyjnych, a ok. 30% (47,2 mld zł) z tytułu kredytów inwestycyjnych. Blisko 60% (90,9 mld zł) ogólnego zadłużenia rodzimych małych i średnich przedsiębiorstw było zabezpieczonych hipoteką.

Tab. 1. Przeznaczenie kredytów bankowych dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Stan w dniu 31 grudnia:

WYSZCZEGÓLNIENIE	2010	2011	2012
Ogółem	118 064 689 409	146 939 704 812	153 607 064 341
PLN	92 267 213 783	112 471 245 494	121 595 380 457
EUR	20 936 929 589	28 430 689 024	27 127 552 451
Inne niż PLN i EUR	4 860 546 037	6 037 770 294	4 884 131 433
w tym:	-	-	-
Kredyty operacyjne	46 053 411 734	57 309 228 413	62 124 837 341
PLN	41 304 893 975	49 843 185 275	55 546 259 523
EUR	3 356 341 765	5 279 594 006	5 061 616 461
inne niż PLN i EUR	1 392 175 994	2 186 449 132	1 516 961 357
Kredyty w rachunku karty kredytowej	205 568 191	218 067 844	196 341 819
PLN	205 566 486	218 018 185	196 300 962
EUR	1 705	49 659	40 857
inne niż PLN i EUR	-	-	-
Kredyty inwestycyjne	35 158 685 156	47 505 522 926	47 194 472 705
PLN	26 383 371 767	35 444 938 040	37 403 478 536
EUR	6 771 283 127	9 844 099 936	7 776 224 781
Inne niż PLN i EUR	2 004 030 262	2 216 484 950	2 014 769 388
Kredyty samochodowe	1 504 086 927	1 914 553 479	2 004 391 845
PLN	1 462 703 169	1 887 286 841	1 989 327 041
EUR	12 399 809	8 131 500	5 414 768
inne niż PLN i EUR	28 983 949	19 135 138	9 650 036
Kredyty na nieruchomości mieszkaniowe	14 343 859 299	14 419 017 742	13 498 364 135
PLN	13 819 551 097	13 742 611 473	12 901 190 757
EUR	373 282 261	516 736 618	482 223 498
CHF	138 763 409	144 554 741	102 449 141
inne niż PLN, EUR i CHF	12 262 532	15 114 910	12 500 739
Kredyty na nieruchomości komercyjne	5 199 875 517	5 253 269 027	7 080 895 018
PLN	1 390 374 990	1 380 937 967	2 569 283 512
EUR	3 383 386 711	3 482 027 211	4 140 391 543
CHF	165 488 749	116 407 889	112 627 632
inne niż PLN, EUR i CHF	260 625 067	273 895 960	258 592 331
Kredyty na pozostałe nieruchomości	15 414 089 544	20 175 804 774	21 440 465 226
PLN	7 515 639 258	9 810 027 106	10 922 243 874
EUR	7 040 234 211	9 300 050 094	9 661 640 543
CHF	411 907 037	509 525 178	428 210 020
inne niż PLN, EUR i CHF	446 309 038	556 202 396	428 370 789
w tym kredyty zabezpieczone hipotecznie:	61 217 066 824	82 730 221 473	90 918 112 518
PLN	44 336 546 207	61 620 535 536	69 923 104 283
EUR	13 525 783 135	17 019 634 098	17 521 235 341
CHF	1 834 303 918	2 533 379 157	2 091 418 167

Źródło: GUS.

Wykaz banków komercyjnych.

Według stanu na 31.12.2012 roku w Polsce zarejestrowanych było 70 banków komercyjnych. Ich pełen wykaz znajduje się poniżej.

Aareal Bank Aktiengesellschaft (S.A.) Oddział w Polsce
Alior Bank S.A.
Banco Espirito Santo De Investimento S.A. Oddział w Polsce
Banco Mais S.A. Oddział w Polsce
Bank BPH S.A.
Bank DNB Nord Polska S.A.
Bank Gospodarki Żywnościowej S.A.
Bank Gospodarstwa Krajowego
Bank Handlowy w Warszawie S.A.
Bank Millennium S.A.
Bank Ochrony Środowiska S.A.
Bank of China (Luxemburg) SA
Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ Polska S.A.
Bank PeKaO S.A.
Bank Pocztowy S.A.
Bank Polskiej Spółdzielczości S.A.
Bank Zachodni WBK S.A.
Banque PSA Finance S.A. Oddział w Polsce
BNP Paribas Bank Polska S.A.
BNP Paribas S.A. Oddział w Polsce
BNP Paribas Securities Services S.A. Oddział w Polsce
BRE Bank Hipoteczny S.A.
BRE Bank S.A.
CAIXABANK, S.A. (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce
CITIBANK EUROPE plc (Publiczna Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce
Credit Agricole Bank Polska S.A.
Credit Agricole Corporate and Investmet SA Oddział w Polsce
Credit Suisse (Luxembourg) S.A. Oddział w Polsce
Danske Bank A/S S.A. Oddział w Polsce
Deutsche Bank PBC S.A.
Deutsche Bank Polska S.A.
Dexia Kommunalkredit Bank Polska S.A.
DZ Bank Polska S.A.
Elavon Financial Services Ltd. Oddział w Polsce
Euro Bank S.A.
FCE Bank Polska S.A.
Fiat Bank Polska S.A.
FM BANK S.A.
Getin Noble Bank SA
HSBC Bank Polska S.A.
IDEA BANK S.A.
IKANO BANK GMBH (Sp. z o.o.) Oddział w Polsce
Industrial and Commercial Bank of China (EUROPE) SA
ING Bank Śląski S.A.
INVEST-BANK SA
J.P. Morgan Europe Ltd. Sp. z o.o. Oddział w Polsce
Kredyt Bank S.A.
Mercedes-Benz Bank Polska S.A.
MERITUM BANK ICB SA
Nordea Bank AB SA Oddział w Polsce
Nordea Bank Polska S.A.
Nykredit Realkredit A/S S.A. Oddział w Polsce
PeKaO Bank Hipoteczny S.A.
Polski Bank Przedsiębiorczości S.A.
Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A.
Rabobank Polska S.A.
Raiffeisen Bank Polska S.A.
RBS Bank Polska S.A.
RCI Bank Polska S.A.
Santander Consumer Bank S.A.
Saxo Bank A/S Spółka Akcyjna Oddział w Polsce
SGB-BANK Spółka Akcyjna
Skandinaviska Enskilda Banken AB S.A. Oddział w Polsce
Societe Generale S.A. Oddział w Polsce
Svenska Handelsbanken AB S.A. Oddział w Polsce
Sygma Banque Societe Anonyme S.A. Oddział w Polsce
Toyota Bank Polska S.A.
UBS Ltd. (Sp. z o.o.) Oddział w Polsce
Vanquis Bank Limited (Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) Oddział w Polsce
Volkswagen Bank Polska S.A.

Źródło: Urząd Komisji Nadzoru Finansowego.

Według danych Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego na dzień 30.11.2013 roku, sieć oddziałów bankowych w Polsce liczyła 7349 placówek zatrudniających 174 tys. pracowników. Polski rynek bankowy jest dość silnie skoncentrowany – 5 największych banków (Bank PeKaO S.A., Bank Zachodni WBK S.A., BRE Bank S.A., ING Bank Śląski S.A., Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A.) miało ok. 46% udział w całym rynku zarówno w aktywach, jak i depozytach.