Istnieje wiele definicji zarządzania. Zarządzanie jest zestawem działań obejmującym planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie (kierowanie ludźmi i kontrolowanie), skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne) i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny. Przy czym sprawny to wykorzystujący zasoby mądrze i bez zbędnego marnowania; skuteczny to działający z powodzeniem [1] . W prakseologicznej teorii organizacji i zarządzania sprawność definiuje się jako realizację w satysfakcjonującym stopniu trzech jej walorów:
• efektywności jako synonimu skuteczności, czyli stopnia realizacji założonych celów,
• ekonomiczności – stosunku wartości wyniku użytecznego do kosztów,
• etyczności zgodności działania ze społecznie uzasadnionym systemem wartości [2] .
H. Mintzberg podkreśla, że zarządzanie jest praktyką, której można się nauczyć głównie z doświadczenia i która jest mocno osadzona w kontekście [3] . Podobnego zdania jest P. Drucker, pisząc: zarządzanie to konkretny i wyróżniający się instrument działania każdej organizacji [4] .
Rys. 1. Zarządzanie jako sztuka, rzemiosło i nauka:
Sztuka
Wizja
Twórcze pomysły
Na rys. 1. zaprezentowano zarządzanie jako praktykę opisaną na nauce, rzemiośle i sztuce. Odwołując się do takiego podejścia należy zauważyć wysoką rangę pracowników i ich ważną rolę w zarządzaniu. Mają oni udział we wszystkich obszarach: rzemiośle – dzięki długoletniemu doświadczeniu, w nauce – dzięki udziałowi w procesie kreowania, gromadzenia i transferowania wiedzy. Udział w sferze sztuki oparty jest na tworzeniu kreatywnych wizji organizacyjnych. Swoją wiedzę pożytkują tworząc wiedzę organizacyjną. Zarazem w procesie zarządzania można – nadmiernie promując przywódców – demotywować wszystkich innych. Można tworzyć grupy biernych pracowników, których trzeba zachęcać do pracy, zamiast wyzwalać ich naturalną zdolność do współpracy. A dopiero tak rozumiane skuteczne zarządzanie jest jednocześnie angażujące i zaangażowane, włączające innych do współpracy i samo do niej włączone, wspierające i wspierane [5] . Organizacje mogą być dynamicznymi wspólnotami, w których każdy szanuje innych i sam jest szanowany [6] .
Zarządzanie można utożsamiać z kierowaniem. Jest to nauka uprawiana na pograniczu różnych dyscyplin naukowych, z którymi łączą ją silniejsze bądź słabsze związki. Interdyscyplinarność tej nauki odnosi się do takich dziedzin jak: socjologia, prakseologia, psychologia, ekonomia, matematyka, technika, filozofia, ergonomia, a także do wielu innych pokrewnych nauk.
Zarządzanie jawi się jako forma praktycznej działalności związanej z procesem podejmowania decyzji dotyczących efektywnego wykorzystania zasobów (rzeczowych, finansowych, informacyjnych i ludzkich) posiadanych przez organizację dla realizacji założonych celów. Najogólniejszym celem organizacji jest przetrwanie i zapewnienie jej ciągłego rozwoju. Zarządzanie organizacją ma określone funkcje, czyli zadania i obowiązki. Liczba i zakres funkcji na przestrzeni lat były różnie przedstawiane przez wielu autorów. H. Fayol jako pierwszy sformułował listę funkcji zarządzania, w której uwzględniono: przewidywanie, organizowanie, rozkazywanie, koordynowanie i kontrolowanie [7] . Terminologię przyjętą przez Fayola później zmieniano, dostosowując ją w treści niektórych funkcji do zmian. Zamiast „przewidywanie” operuje się terminem „planowanie”, a „rozkazodawstwo” zamienia się często terminem „motywowanie”, „pobudzanie”, a także „przewodzenie”. Współcześnie przyjmuje się, że do podstawowych funkcji zarządzania zalicza się: planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolowanie [8] .
Jak wspomniano wyżej, w procesie zarządzania występuje zestaw czynników wykorzystywanych przez organizację. Podstawowymi zasobami organizacji są zasoby:
• finansowe – stanowią główny przedmiot zainteresowania w zarządzaniu finansami (kapitał, zyski, dotacje, subwencje, przepływy pieniężne – cash flow, papiery wartościowe);
• rzeczowe – stanowią główny przedmiot zainteresowania w zarządzaniu procesami pracy. Są to trwałe środki firmy (teren zakładu, budynki i budowle, wyposażenie tech¬nologiczne, maszyny i urządzenia, komputery, instalacje energetyczne);
• ludzkie – stanowią główny przedmiot zainteresowania w zarządzaniu zasobami ludzkimi (pracownicy firmy – ich płeć, wiek, wykształcenie, kompetencje, staż pracy, cechy osobowościowe);
• informacyjne – stanowią główny przedmiot zainteresowania w zarządzaniu przepływem informacji wewnątrz i na zewnątrz organizacji (sprawozdania, prognozy, informacje rynkowe, komunikaty, publikacje specjalistyczne, bazy danych) [9] .
Do głównych elementów organizacji, ważnych z punktu widzenia dyskusji o zarządzaniu, można zaliczyć:
• misję organizacji, jej strategię i wynikające z niej funkcje;
• cele organizacji, zapewniające realizację misji, a zarazem uwzględniające potrzebę kompromisu między oczekiwaniami członków poszczególnych grup społecznych;
• środki realizacji celów, między innymi: podział pracy, rozmieszczenie uprawnień decyzyjnych, system zarządzania, technologia, system informacyjny, system nagród i kar, rozmieszczenie zasobów itp.;
• kryteria oceny rezultatów funkcjonowania organizacji;
• sposoby korygowania działalności organizacji, dotyczące pożądanej strategii działania zarówno w sytuacjach kryzysowych oraz gdy cele organizacyjne realizowane są pomyślnie i pojawia się szansa na powiększenie osiągnięć lub ich modyfikację.
W obszarze zarządzania niezwykle istotną rolę pełni zarządzanie wiedzą. Jest to kluczowy zasób, powiązany z informacją (wiedza i informacja). Obejmuje ono: uczenie się od klientów, pozyskiwanie wiedzy od innych organizacji i osób oraz organizowanie i transfer wiedzy już zgromadzonej. Wiedza i informacja to istotne czynniki kształtujące elastyczność i kreatywność organizacji. Wiedza, umiejętności oraz indywidualne zdolności każdego pracownika mają podstawowe znaczenie dla sprawnego wykorzystania dostępnych zasobów informacyjnych. Warunkiem efektywnego zarządzania wiedzą jest sprawny przepływ informacji, który jest szczególnie ważny w warunkach zarządzania procesami podstawowymi i pomocniczymi w przedsiębiorstwie. Wiedza i informacja staną się w przyszłości podstawowymi narzędziami służącymi doskonaleniu przedsiębiorstwa, zyskując jeszcze na znaczeniu.
Wiedza posiada dynamiczny charakter i staje się najbardziej poszukiwanym towarem i kapitałem we współczesnym świecie. Przekazywanie wiedzy związane jest z częstą zmianą zadań i sposobów ich realizacji. Obecnie często spotykana jest potrzeba nie tylko wszechstronnego przygotowania zawodowego, ale przede wszystkim konieczność ciągłego uczenia się – uczenia się przez całe życie. Rozwój kariery nie jest już bowiem uzależniony od gromadzenia doświadczeń zawodowych, dających biegłość i rutynę w wykonywaniu powtarzalnego zbioru zadań, ale od przyswajania nowej wiedzy. Umiejętność adaptacji do nowych zadań i funkcji w systemie organizacyjnym zależy od umiejętności uczenia się. Niezależnie od zorganizowanych form doskonalenia kwalifikacji stosowane są inne sposoby upowszechniania wiedzy. W firmach wielonarodowych popularne staje się tworzenie wydziałów transferu wiedzy, które zajmują się gromadzeniem, analizowaniem, przetwarzaniem i selekcją wiedzy [10] .
W organizacjach wywodzących się z przemysłów kreatywnych rola i znaczenie wiedzy rośnie, jest ona podstawą władzy, źródłem uzyskiwania przewagi konkurencyjnej.
Budując organizację warto pamiętać o dwóch podstawowych zasadach:
1. Zasada hierarchii i rozpiętości kierowania – polega na takim podziale organizacji, aby każde stanowisko pracy było uzależnione hierarchicznie od szczebla wyższego. Znaczna część ludzi dzięki takiemu właśnie podziałowi wie, jakie miejsce zajmuje w organizacji i komu podlega. Ważne jest, aby w hierarchii organizacyjnej każdy miał jednego bezpośredniego przełożonego, przed którym jest odpowiedzialny za powierzone zadania.
2. Zasada najkrótszej drogi – polega na wykorzystywaniu najkrótszej drogi służbowej, jaka jest możliwa w danej organizacji. Najkrótsza droga zapewnia minimalizację błędów wynikających z zakłóceń w komunikacji [11] .
Zarządzanie charakteryzuje się wielością i różnorodnością wykorzystywanych metod i technik. Powstało określenie „dżungla teorii organizacji i zarządzania”. Zostało ono użyte przez Harolda Koontza i miało odzwierciedlać stan zamętu teoretycznego, terminologicznego i metodologicznego w teorii organizacji i zarządzania. Komplikacje wynikają z interdyscyplinarności, a także różnych sposobów, w jaki naukowcy podchodzili do problematyki. W ramach tej samej nauki powstało wiele kierunków, nurtów i szkół. Niektóre z nich były krytyczne w odniesieniu do wcześniejszych, inne starały się wykorzystać dotychczasowy dorobek nauki organizacji i zarządzania.
Zarazem niektórzy autorzy [12] podkreślają, że większość analizowanych narzędzi i technik, spośród tysięcy instrumentów stworzonych przez konsultantów i praktyków zarządzania, nie ma bezpośredniego związku z efektywnością. Największe znaczenie ma opanowanie podstaw biznesu: strategii, działania, kultury, struktury, a ponadto biegłość w dwóch dowolnych praktykach z grupy: talent, innowacja, przywództwo, fuzje i spółki – formuła 4 + 2 [13] . Zdaniem autorów da się znaleźć dość prostą formułę dla biznesu prowadzonego z sukcesem. W badaniach zostało ocenionych około 200 różnych praktyk biznesowych i stwierdzono, iż 8 podstawowych strategii znacząco wyróżnia zwycięzców biznesowych. Cztery z nich są pierwotne, co oznacza, że każda z nich jest realizowana w wygrywającej firmie, a ponadto firmy wygrywające stosują co najmniej dwie z czterech strategii wtórnych. Badanie potwierdziło, że trzeba zastosować podejście „4 + 2”.
Do 4 podstawowych strategii można zaliczyć:
• stworzenie klarownej i precyzyjnej strategii (jasna propozycja wartości dla klienta, komunikowanie strategii na zewnątrz, uwzględnienie opinii i zachowań klientów, partnerów i inwestorów, dostrojenie do zmian na rynku, koncentrowanie się na kluczowych kompetencjach),
• bezbłędna realizacja (dostarczanie produktów i usług, które konsekwentnie spełniają oczekiwania klientów, dążenie do poprawy wydajności i wyeliminowanie odpadów),
• zbudowanie kultury opartej na osiągnięciach (inspirowanie do doskonalenia, nagradzanie osiągnięć, stworzenie satysfakcjonującego, dającego wyzwania i przyjemnego środowiska pracy, ustanowienie wartości firmy),
• zbudowanie organizacji szybkiej i płaskiej (wyeliminowanie zbędnych warstw, uproszczenie struktur, promowanie współpracy i wymiany informacji w firmie, ulokowanie najlepszych ludzi najbliżej działania i rynku).
Do 4 wtórnych strategii można zaliczyć:
• kreowanie i wyszukiwanie talentów (rekrutowanie talentów z wewnątrz, szkolenia i programy edukacyjne, intrygujące i stanowiące wyzwanie zadania dla najlepszych, zaangażowanie w wygranie wojny o talenty),
• kreowanie liderów zaangażowanych biznesowo (inspirowanie zarządzających do wzmacniania relacji z ludźmi na wszystkich poziomach firmy, wychwytywanie możliwości i problemów, powołanie zarządu, który ma znaczny finansowy udział w sukcesie firmy, powiązanie płac kadry zarządzającej z wynikami firmy),
• tworzenie innowacji zmieniających branże (wprowadzanie przełomowych technologii i modeli biznesowych, rezygnacja z niektórych istniejących produktów),
• rozwijanie biznesu w oparciu o fuzje, przejęcia, partnerstwa (pozyskanie nowych firm z wykorzystaniem ich relacji z klientami, wprowadzenie nowych, komplementarnych firm, partnerstwa w celu wykorzystania talentów, monitorowanie nowych możliwości budowania partnerstw) [14] .
Warto podkreślić także zastosowanie w zarządzaniu The Tripple Bottom Line – strategii zrównoważonego rozwoju, opartej na trzech grupach czynników: ekonomicznych, wpływu na środowisko i wpływu na otoczenie społeczne (people, planet, profit). Termin ten został stworzony przez J. Elkingtona w 1994 roku [15] . Koncepcja podkreśla odpowiedzialność firm i za interesariuszy, i za planetę. Biorąc pod uwagę obecne tendencje demograficzne, będzie stale rosła presja na rzecz zrównoważonego rozwoju, a to wpłynie na zmiany wzorców korporacyjnych zachowań [16] i skierowanie się ku społecznej odpowiedzialności biznesu. Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w trzech aspektach ekonomicznym, społecznym i środowiskowym jest raportowane i jak podkreśla P. Wachowiak, może być wymogiem dostępu do kapitału czy akceptacji wśród klientów w realiach budowania i utrzymania dialogu z otoczeniem [17] . Ponadto główne wyzwanie, przed którym stoi dzisiejsze zarządzanie zasobami ludzkimi, polega na uznaniu i ochronie osiągnięć dzisiejszych pracowników przy jednoczesnej próbie antycypowania i wykorzystania globalnych zjawisk [18] , rodzą się trzy kierunki wyłaniające przy podejmowaniu decyzji dotyczących zatrudnienia:
• praktyczna potrzeba dostępu globalnych firm do talentów na całym świecie, analiza międzynarodowych karier, poszukiwanie ekspertów oraz skonfigurowanie globalnego personelu;
• praca w międzynarodowych i globalnych zespołach, częstokroć wirtualnych, pracujących asynchronicznie i dlatego zasadniczą rolą HR jest wsparcie globalnej komunikacji;
• lepsze przygotowanie studentów i obecnych pracowników do wyzwań – programy szkoleń powinny być wzbogacone o „aspekt globalności” (e-kurs powinien stać się g-kursem z uwzględnieniem globalności) [19] .
Na proces kierowania generalnie składa się kilka ważnych elementów:
• kierujący, który jest odpowiedzialny za kierowanie i realizację zadań, jednocześnie ponosząc moralną odpowiedzialność za kierowanych,
• proces oddziaływania na kierowanych, a więc pobudzania przez kierującego motywacji, modyfikowania zachowań, postaw z uwzględnieniem różnic między pracownikami, specyfiki pracy oraz charakteru wykonywanych zadań,
• kierowany, czyli pracownik bezpośrednio podporządkowany kierownikowi, różniący się wiekiem, umiejętnościami, charakterem, motywacją, a także oczekiwaniami,
• równowaga między celami i priorytetami, a więc podejmowania decyzji przez kierującego, kto i jakie zadania wykona, by cele organizacji zostały osiągnięte, jednocześnie zachowując równowagę interesu organizacji z interesem osobistym pracownika,
• etyka, czyli uczciwość (obowiązkowość, punktualność, solidność w pracy)
i sprawiedliwość ze strony kierującego.
• efektywności jako synonimu skuteczności, czyli stopnia realizacji założonych celów,
• ekonomiczności – stosunku wartości wyniku użytecznego do kosztów,
• etyczności zgodności działania ze społecznie uzasadnionym systemem wartości [2] .
H. Mintzberg podkreśla, że zarządzanie jest praktyką, której można się nauczyć głównie z doświadczenia i która jest mocno osadzona w kontekście [3] . Podobnego zdania jest P. Drucker, pisząc: zarządzanie to konkretny i wyróżniający się instrument działania każdej organizacji [4] .
Rys. 1. Zarządzanie jako sztuka, rzemiosło i nauka:
Sztuka
Wizja
Twórcze pomysły
Na rys. 1. zaprezentowano zarządzanie jako praktykę opisaną na nauce, rzemiośle i sztuce. Odwołując się do takiego podejścia należy zauważyć wysoką rangę pracowników i ich ważną rolę w zarządzaniu. Mają oni udział we wszystkich obszarach: rzemiośle – dzięki długoletniemu doświadczeniu, w nauce – dzięki udziałowi w procesie kreowania, gromadzenia i transferowania wiedzy. Udział w sferze sztuki oparty jest na tworzeniu kreatywnych wizji organizacyjnych. Swoją wiedzę pożytkują tworząc wiedzę organizacyjną. Zarazem w procesie zarządzania można – nadmiernie promując przywódców – demotywować wszystkich innych. Można tworzyć grupy biernych pracowników, których trzeba zachęcać do pracy, zamiast wyzwalać ich naturalną zdolność do współpracy. A dopiero tak rozumiane skuteczne zarządzanie jest jednocześnie angażujące i zaangażowane, włączające innych do współpracy i samo do niej włączone, wspierające i wspierane [5] . Organizacje mogą być dynamicznymi wspólnotami, w których każdy szanuje innych i sam jest szanowany [6] .
Zarządzanie można utożsamiać z kierowaniem. Jest to nauka uprawiana na pograniczu różnych dyscyplin naukowych, z którymi łączą ją silniejsze bądź słabsze związki. Interdyscyplinarność tej nauki odnosi się do takich dziedzin jak: socjologia, prakseologia, psychologia, ekonomia, matematyka, technika, filozofia, ergonomia, a także do wielu innych pokrewnych nauk.
Zarządzanie jawi się jako forma praktycznej działalności związanej z procesem podejmowania decyzji dotyczących efektywnego wykorzystania zasobów (rzeczowych, finansowych, informacyjnych i ludzkich) posiadanych przez organizację dla realizacji założonych celów. Najogólniejszym celem organizacji jest przetrwanie i zapewnienie jej ciągłego rozwoju. Zarządzanie organizacją ma określone funkcje, czyli zadania i obowiązki. Liczba i zakres funkcji na przestrzeni lat były różnie przedstawiane przez wielu autorów. H. Fayol jako pierwszy sformułował listę funkcji zarządzania, w której uwzględniono: przewidywanie, organizowanie, rozkazywanie, koordynowanie i kontrolowanie [7] . Terminologię przyjętą przez Fayola później zmieniano, dostosowując ją w treści niektórych funkcji do zmian. Zamiast „przewidywanie” operuje się terminem „planowanie”, a „rozkazodawstwo” zamienia się często terminem „motywowanie”, „pobudzanie”, a także „przewodzenie”. Współcześnie przyjmuje się, że do podstawowych funkcji zarządzania zalicza się: planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolowanie [8] .
Jak wspomniano wyżej, w procesie zarządzania występuje zestaw czynników wykorzystywanych przez organizację. Podstawowymi zasobami organizacji są zasoby:
• finansowe – stanowią główny przedmiot zainteresowania w zarządzaniu finansami (kapitał, zyski, dotacje, subwencje, przepływy pieniężne – cash flow, papiery wartościowe);
• rzeczowe – stanowią główny przedmiot zainteresowania w zarządzaniu procesami pracy. Są to trwałe środki firmy (teren zakładu, budynki i budowle, wyposażenie tech¬nologiczne, maszyny i urządzenia, komputery, instalacje energetyczne);
• ludzkie – stanowią główny przedmiot zainteresowania w zarządzaniu zasobami ludzkimi (pracownicy firmy – ich płeć, wiek, wykształcenie, kompetencje, staż pracy, cechy osobowościowe);
• informacyjne – stanowią główny przedmiot zainteresowania w zarządzaniu przepływem informacji wewnątrz i na zewnątrz organizacji (sprawozdania, prognozy, informacje rynkowe, komunikaty, publikacje specjalistyczne, bazy danych) [9] .
Do głównych elementów organizacji, ważnych z punktu widzenia dyskusji o zarządzaniu, można zaliczyć:
• misję organizacji, jej strategię i wynikające z niej funkcje;
• cele organizacji, zapewniające realizację misji, a zarazem uwzględniające potrzebę kompromisu między oczekiwaniami członków poszczególnych grup społecznych;
• środki realizacji celów, między innymi: podział pracy, rozmieszczenie uprawnień decyzyjnych, system zarządzania, technologia, system informacyjny, system nagród i kar, rozmieszczenie zasobów itp.;
• kryteria oceny rezultatów funkcjonowania organizacji;
• sposoby korygowania działalności organizacji, dotyczące pożądanej strategii działania zarówno w sytuacjach kryzysowych oraz gdy cele organizacyjne realizowane są pomyślnie i pojawia się szansa na powiększenie osiągnięć lub ich modyfikację.
W obszarze zarządzania niezwykle istotną rolę pełni zarządzanie wiedzą. Jest to kluczowy zasób, powiązany z informacją (wiedza i informacja). Obejmuje ono: uczenie się od klientów, pozyskiwanie wiedzy od innych organizacji i osób oraz organizowanie i transfer wiedzy już zgromadzonej. Wiedza i informacja to istotne czynniki kształtujące elastyczność i kreatywność organizacji. Wiedza, umiejętności oraz indywidualne zdolności każdego pracownika mają podstawowe znaczenie dla sprawnego wykorzystania dostępnych zasobów informacyjnych. Warunkiem efektywnego zarządzania wiedzą jest sprawny przepływ informacji, który jest szczególnie ważny w warunkach zarządzania procesami podstawowymi i pomocniczymi w przedsiębiorstwie. Wiedza i informacja staną się w przyszłości podstawowymi narzędziami służącymi doskonaleniu przedsiębiorstwa, zyskując jeszcze na znaczeniu.
Wiedza posiada dynamiczny charakter i staje się najbardziej poszukiwanym towarem i kapitałem we współczesnym świecie. Przekazywanie wiedzy związane jest z częstą zmianą zadań i sposobów ich realizacji. Obecnie często spotykana jest potrzeba nie tylko wszechstronnego przygotowania zawodowego, ale przede wszystkim konieczność ciągłego uczenia się – uczenia się przez całe życie. Rozwój kariery nie jest już bowiem uzależniony od gromadzenia doświadczeń zawodowych, dających biegłość i rutynę w wykonywaniu powtarzalnego zbioru zadań, ale od przyswajania nowej wiedzy. Umiejętność adaptacji do nowych zadań i funkcji w systemie organizacyjnym zależy od umiejętności uczenia się. Niezależnie od zorganizowanych form doskonalenia kwalifikacji stosowane są inne sposoby upowszechniania wiedzy. W firmach wielonarodowych popularne staje się tworzenie wydziałów transferu wiedzy, które zajmują się gromadzeniem, analizowaniem, przetwarzaniem i selekcją wiedzy [10] .
W organizacjach wywodzących się z przemysłów kreatywnych rola i znaczenie wiedzy rośnie, jest ona podstawą władzy, źródłem uzyskiwania przewagi konkurencyjnej.
Budując organizację warto pamiętać o dwóch podstawowych zasadach:
1. Zasada hierarchii i rozpiętości kierowania – polega na takim podziale organizacji, aby każde stanowisko pracy było uzależnione hierarchicznie od szczebla wyższego. Znaczna część ludzi dzięki takiemu właśnie podziałowi wie, jakie miejsce zajmuje w organizacji i komu podlega. Ważne jest, aby w hierarchii organizacyjnej każdy miał jednego bezpośredniego przełożonego, przed którym jest odpowiedzialny za powierzone zadania.
2. Zasada najkrótszej drogi – polega na wykorzystywaniu najkrótszej drogi służbowej, jaka jest możliwa w danej organizacji. Najkrótsza droga zapewnia minimalizację błędów wynikających z zakłóceń w komunikacji [11] .
Zarządzanie charakteryzuje się wielością i różnorodnością wykorzystywanych metod i technik. Powstało określenie „dżungla teorii organizacji i zarządzania”. Zostało ono użyte przez Harolda Koontza i miało odzwierciedlać stan zamętu teoretycznego, terminologicznego i metodologicznego w teorii organizacji i zarządzania. Komplikacje wynikają z interdyscyplinarności, a także różnych sposobów, w jaki naukowcy podchodzili do problematyki. W ramach tej samej nauki powstało wiele kierunków, nurtów i szkół. Niektóre z nich były krytyczne w odniesieniu do wcześniejszych, inne starały się wykorzystać dotychczasowy dorobek nauki organizacji i zarządzania.
Zarazem niektórzy autorzy [12] podkreślają, że większość analizowanych narzędzi i technik, spośród tysięcy instrumentów stworzonych przez konsultantów i praktyków zarządzania, nie ma bezpośredniego związku z efektywnością. Największe znaczenie ma opanowanie podstaw biznesu: strategii, działania, kultury, struktury, a ponadto biegłość w dwóch dowolnych praktykach z grupy: talent, innowacja, przywództwo, fuzje i spółki – formuła 4 + 2 [13] . Zdaniem autorów da się znaleźć dość prostą formułę dla biznesu prowadzonego z sukcesem. W badaniach zostało ocenionych około 200 różnych praktyk biznesowych i stwierdzono, iż 8 podstawowych strategii znacząco wyróżnia zwycięzców biznesowych. Cztery z nich są pierwotne, co oznacza, że każda z nich jest realizowana w wygrywającej firmie, a ponadto firmy wygrywające stosują co najmniej dwie z czterech strategii wtórnych. Badanie potwierdziło, że trzeba zastosować podejście „4 + 2”.
Do 4 podstawowych strategii można zaliczyć:
• stworzenie klarownej i precyzyjnej strategii (jasna propozycja wartości dla klienta, komunikowanie strategii na zewnątrz, uwzględnienie opinii i zachowań klientów, partnerów i inwestorów, dostrojenie do zmian na rynku, koncentrowanie się na kluczowych kompetencjach),
• bezbłędna realizacja (dostarczanie produktów i usług, które konsekwentnie spełniają oczekiwania klientów, dążenie do poprawy wydajności i wyeliminowanie odpadów),
• zbudowanie kultury opartej na osiągnięciach (inspirowanie do doskonalenia, nagradzanie osiągnięć, stworzenie satysfakcjonującego, dającego wyzwania i przyjemnego środowiska pracy, ustanowienie wartości firmy),
• zbudowanie organizacji szybkiej i płaskiej (wyeliminowanie zbędnych warstw, uproszczenie struktur, promowanie współpracy i wymiany informacji w firmie, ulokowanie najlepszych ludzi najbliżej działania i rynku).
Do 4 wtórnych strategii można zaliczyć:
• kreowanie i wyszukiwanie talentów (rekrutowanie talentów z wewnątrz, szkolenia i programy edukacyjne, intrygujące i stanowiące wyzwanie zadania dla najlepszych, zaangażowanie w wygranie wojny o talenty),
• kreowanie liderów zaangażowanych biznesowo (inspirowanie zarządzających do wzmacniania relacji z ludźmi na wszystkich poziomach firmy, wychwytywanie możliwości i problemów, powołanie zarządu, który ma znaczny finansowy udział w sukcesie firmy, powiązanie płac kadry zarządzającej z wynikami firmy),
• tworzenie innowacji zmieniających branże (wprowadzanie przełomowych technologii i modeli biznesowych, rezygnacja z niektórych istniejących produktów),
• rozwijanie biznesu w oparciu o fuzje, przejęcia, partnerstwa (pozyskanie nowych firm z wykorzystaniem ich relacji z klientami, wprowadzenie nowych, komplementarnych firm, partnerstwa w celu wykorzystania talentów, monitorowanie nowych możliwości budowania partnerstw) [14] .
Warto podkreślić także zastosowanie w zarządzaniu The Tripple Bottom Line – strategii zrównoważonego rozwoju, opartej na trzech grupach czynników: ekonomicznych, wpływu na środowisko i wpływu na otoczenie społeczne (people, planet, profit). Termin ten został stworzony przez J. Elkingtona w 1994 roku [15] . Koncepcja podkreśla odpowiedzialność firm i za interesariuszy, i za planetę. Biorąc pod uwagę obecne tendencje demograficzne, będzie stale rosła presja na rzecz zrównoważonego rozwoju, a to wpłynie na zmiany wzorców korporacyjnych zachowań [16] i skierowanie się ku społecznej odpowiedzialności biznesu. Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w trzech aspektach ekonomicznym, społecznym i środowiskowym jest raportowane i jak podkreśla P. Wachowiak, może być wymogiem dostępu do kapitału czy akceptacji wśród klientów w realiach budowania i utrzymania dialogu z otoczeniem [17] . Ponadto główne wyzwanie, przed którym stoi dzisiejsze zarządzanie zasobami ludzkimi, polega na uznaniu i ochronie osiągnięć dzisiejszych pracowników przy jednoczesnej próbie antycypowania i wykorzystania globalnych zjawisk [18] , rodzą się trzy kierunki wyłaniające przy podejmowaniu decyzji dotyczących zatrudnienia:
• praktyczna potrzeba dostępu globalnych firm do talentów na całym świecie, analiza międzynarodowych karier, poszukiwanie ekspertów oraz skonfigurowanie globalnego personelu;
• praca w międzynarodowych i globalnych zespołach, częstokroć wirtualnych, pracujących asynchronicznie i dlatego zasadniczą rolą HR jest wsparcie globalnej komunikacji;
• lepsze przygotowanie studentów i obecnych pracowników do wyzwań – programy szkoleń powinny być wzbogacone o „aspekt globalności” (e-kurs powinien stać się g-kursem z uwzględnieniem globalności) [19] .
Na proces kierowania generalnie składa się kilka ważnych elementów:
• kierujący, który jest odpowiedzialny za kierowanie i realizację zadań, jednocześnie ponosząc moralną odpowiedzialność za kierowanych,
• proces oddziaływania na kierowanych, a więc pobudzania przez kierującego motywacji, modyfikowania zachowań, postaw z uwzględnieniem różnic między pracownikami, specyfiki pracy oraz charakteru wykonywanych zadań,
• kierowany, czyli pracownik bezpośrednio podporządkowany kierownikowi, różniący się wiekiem, umiejętnościami, charakterem, motywacją, a także oczekiwaniami,
• równowaga między celami i priorytetami, a więc podejmowania decyzji przez kierującego, kto i jakie zadania wykona, by cele organizacji zostały osiągnięte, jednocześnie zachowując równowagę interesu organizacji z interesem osobistym pracownika,
• etyka, czyli uczciwość (obowiązkowość, punktualność, solidność w pracy)
i sprawiedliwość ze strony kierującego.
Przypisy