13. Jak pracować z dostawcami oraz producentami w przemyśle modowym?

Wprowadzenie
Czym tak właściwie jest moda? Definicja słownika języka polskiego PWN[1] jako drugie znaczenie podaje: krótkotrwała popularność czegoś nowego w jakiejś dziedzinie. Kluczowym słowem jest tu „krótkotrwały”. Moda to ciągłe zmiany, zaskoczenia, nowości, gonitwa za następnym. W wielkim skrócie można powiedzieć, że praca i współpraca w tej dziedzinie polega na swobodnej wymianie myśli i usług. To wzajemne przekazywanie doświadczeń i kompetencji od poziomu koncepcji aż po efekt końcowy. Znaczącym aspektem jest niewątpliwie wybór najbardziej optymalnej drogi realizacji. Jeśli, na przykład przedsiębiorca otrzyma propozycję zrealizowania zamówienia na kolekcję ubiorów dla chłopców w przedziale wiekowym od trzech do pięciu lat, to uruchamia proces zdarzeń określany cyklem produkcyjnym lub procesem wykonawczym. Producent bierze w tym momencie odpowiedzialność za powodzenie projektu oraz za koordynowanie działań całego zespołu ludzi. Powstanie kolekcji to wspólna praca wielu specjalistów z różnych dziedzin. Konieczna jest więc ścisła kooperacja. Do projektu musimy włączyć zarówno naukowców, jak i rzemieślników, wyspecjalizowane firmy usługowe (np. hafciarnie, drukarnie, dziewiarnie, zakłady kaletnicze, wykonujące usługi w zakresie cięcia laserem i plisowania itd.) oraz projektantów odpowiedzialnych za przygotowanie i opracowanie koncepcji linii wzorniczej[2]. Sporządzanie założeń do projektu i późniejsza jego realizacja powinny opierać się zatem na współpracy z dostawcami i producentami w przemyśle modowym w różnych fazach powstawania dzieła.

Koncepcja
Tworzenie myśli przewodniej, zawierającej w jednym zdaniu sens, pomysł na frapujący system skojarzeń, to najciekawsza i zarazem najtrudniejsza część projektu. Zadanie to we współpracy z projektantem wykonują często agencje promocyjne. Na przykład wspomniana kolekcja powinna zawierać zestaw okryć zimowych. Analizę zatem należy przeprowadzić, opierając się na propozycjach zawartych w trendach na nadchodzący sezon jesienno-zimowy. Ich budowaniem zajmują się agencje prognozowania nastrojów konsumentów i tendencji popytu[3]. Cyklicznie opracowują zestaw informacji, prognoz, propozycji, rozwiązań kolorystyczno-stylistycznych, opartych na wynikach sprzedaży w danej branży. Na tej podstawie opracowywane są palety kolorów i ich koordynacji, tablice nastrojów (tzw. moodboardy)[4], propozycje linii, proporcji oraz nowej formy, np. ubiorów. Wydawane są specjalistyczne trendbooki[5]. Zawarte w nich informacje są ogromnie pomocne w podejmowaniu decyzji. Oczywiście należy je czytać z uwagą i osobistą intuicją, bowiem w ostatecznym rozrachunku to nie twórca trendu, lecz projektant jest odpowiedzialny za kolekcję. Jego styl i indywidualność, wiedza oraz własne przemyślenia artystyczne w najwyższym stopniu wpływają na ostateczny kształt kolekcji.

Wymiar artystyczny i plastyczny oraz wynikająca z tego atrakcyjność wyrobu to dopiero początek. Równie ważne jest to, aby produkt spełniał potrzeby i wymagania adresata kolekcji. Tutaj istotną rolę pełni współpraca z naukowcami w zakresie innowacji technologicznych, w obszarze materiałoznawstwa[6] i ergonomii[7]. Praca z projektantem dotycząca obszaru plastycznego polega na zbudowaniu jednorodnej, spójnej koncepcji stylistycznej opartej na zrozumiałym przekazie graficznym. Całość musi być przedstawiona w taki sposób, aby każdy dostawca, producent, podwykonawca mógł w jednoznaczny sposób odczytać intencje autora. Najszybszym i najlepszym sposobem na pozyskanie kontrahentów do współpracy jest wizyta na targach tkanin.

Targi
Do kalendarza cyklicznych imprez na pewno należy wpisać targi Premiere Vision Fabric Show w Paryżu oraz Interstoff Fabric Show we Frankfurcie. Dla kolekcji jesienno-zimowej pokazy odbywają się w marcu, a dla kolekcji wiosenno-letniej we wrześniu[8]. Tysiące przedstawicieli firm produkujących tkaniny i dodatki potrzebne do wykonania odzieży prezentuje na nich swoje najnowsze kolekcje. Aby maksymalnie wykorzystać czas, warto kupić katalogi targowe, zawierające indeks wystawców, mapki, terminarze imprez towarzyszących, spotkań, wykładów, pokazów audiowizualnych. Organizatorzy doskonale wiedzą, że komunikacja to podstawa sukcesu handlowego. Stąd ogromna dbałość o jakość ekspozycji. Do współpracy w tworzeniu etalaży[9], wysp nastrojów[10], instalacji multimedialnych często zatrudniani są młodzi twórcy, duże agencje promocyjne i specjaliści marketingu mody. Miejsca te są dla projektanta fascynującym źródłem nowych pomysłów i rozwiązań plastycznych. Kilka dni poświęconych na zbieranie próbek materiałów i nawiązanie kontaktów handlowych to z pewnością nie jest czas stracony. Zamówione kupony tkanin do odszycia pierwowzorów kolekcji, notatki oraz katalogi to niezbędny materiał pozwalający stworzyć strategię pracy w firmie na następne miesiące[11].

Czas
Jest to kontekst bardzo silnie stymulujący wydarzenia w branży modowej. Mechanizm rynkowy wymusza ciągłe zmiany. Kolekcje muszą się znaleźć na wieszakach sklepowych w konkretnym terminie sprzedaży: dla kolekcji wiosenno-letniej w miesiącach styczeń-luty, dla kolekcji jesienno-zimowej odpowiednio: sierpień-wrzesień. Projektanci i producenci podejmują decyzje pod presją czasu. Nie bez znaczenia jest więc dokładny plan wydarzeń. Między jednymi a drugimi targami upływa dużo czasu. Zatem spotkania indywidualne, dostawców tkanin z producentami odzieży w zdecydowanie mniejszym gronie to forma pozwalająca dokładniej poznać oczekiwania projektanta, technologa i dostosować ofertę do konkretnych wymagań. Przykładowo firma realizująca zamówienie na odzież dziecięcą potrzebuje, aby wybrany artykuł tkaninowy wykonać w mniejszej gramaturze lub z efektem, np. woskowego połysku. W przypadku producentów wysoko wyspecjalizowanych tego typu korekty nie są problemem.

W dzisiejszych czasach dzięki globalnej, szybkiej komunikacji internetowej i niezbyt kosztownym usługom kurierskim ta forma współpracy zaczyna dominować. Firmy zatrudniają agentów i przedstawicieli handlowych w wielu krajach po to, aby mieć stały kontakt ze swoimi odbiorcami i dzięki temu monitorować na bieżąco potrzeby. Taka ścisła i indywidualna praca posiada jeszcze jeden istotny aspekt. Pozwala uniknąć kopiowania pomysłów i wzorów. Jest to dość powszechne zjawisko we współczesnej modzie i każda firma stara się jak najdłużej utrzymywać nowości w tajemnicy. Wiele znaczących marek zastrzega sobie, na przykład zestaw tkanin, charakterystyczne formy wykończeń, nadruków lub koloryzacji po to, aby mieć czas na ich sprzedaż zanim pojawią się podróbki gorszej jakości. A pojawiają się, ponieważ producenci bardzo wnikliwie obserwują rynek sprzedaży i podejmują ryzyko powielania, bowiem pomysł trafiony w gusta klientów przekłada się na czysty zysk.

Przygotowanie kolekcji
Kiedy już zarys koncepcyjny moodboarda, karta kolorów oraz zgromadzony materiał, tj. próbki, katalogi, zdjęcia i zamówione kupony, są już gotowe można przejść do kolejnego etapu. Czas wówczas na wykonanie modeli wzorcowych. Wiele firm realizuje ten etap we własnym zakresie, ale coraz częściej nawiązuje współpracę z małymi wzorcowniami, gdzie pracują odpowiednio wyspecjalizowani ludzie, a więc konstruktorzy, technolodzy odzieży i szwaczki o wysokich kwalifikacjach. Taka kooperacja pozwala mniejszym firmom na tworzenie krótkich serii odzieży odpowiednich do konkretnych wymagań rynku. Jest to niewątpliwie najistotniejszy etap powstawania produktu. Każdy błąd i niekompetencja może skutkować stratami.

Wzory powinny mieć sprawdzoną i przetestowaną konstrukcję odpowiednio do warunków użytkowania (odzież niemowlęca, sportowa, zewnętrzna, specjalnego przeznaczenia) i specyfiki surowca (np. z tkanin elastycznych, runowych itp.). Równie ważny jest dobór technologii w zakresie włóknin, wzmocnień, rodzajów zastosowanych szwów i nici oraz prawidłowo skompletowany zestaw maszyn i urządzeń podstawowych, a także wspomagających, koniecznych do wykonania serii odzieży. Bardzo istotne są tu badania jakościowe używanego surowca: na skurcz, peeling, utratę koloru, mechacenie lub rdzewienie i łuszczenie warstw powlekających, np. guziki, napy, klamry. Firmy, które dbają o wysoki standard wyrobu, nie powinny oszczędzać na tych badaniach, ponieważ duża liczba reklamacji zarówno rujnuje finanse firmy, jak i jej wizerunek.

Konieczna jest tu wzajemna, ścisła kooperacja projektanta z zespołem wykonawczym. Precyzyjna dokumentacja, rysunki i opisy koncepcji pomagają konstruktorowi w najwłaściwszy sposób odczytać linie i proporcje. Coraz częściej zdarzają się osoby wyspecjalizowane w budowaniu konstrukcji tylko jednego asortymentu (np. płaszczy) lub wykonanych z konkretnego surowca (np. z dzianiny). Pozwala to na współpracę z kilkoma podmiotami nie tylko w obszarze jednego miasta lub kraju. Podobnie sprawa ma się z firmami posiadającymi wyspecjalizowany sprzęt na tyle drogi, że zakup w ramach jednego przedsiębiorstwa przy niesystematycznym użytkowaniu się nie opłaca. Ponadto nie można zapomnieć o korzyściach ze współpracy z małymi i średnimi firmami i warsztatami rzemieślniczymi, które specjalizują się w ręcznej obróbce tkanin, do których zaliczają się: farbiarnie, spieralnie, wykańczalnie, hafciarnie, firmy wykonujące nadruki różnymi technikami oraz posiadające sprzęt do zmieniania powierzchni tkanin (np. plisowanie, wycinanie wzorów nożem laserowym itp.). Uzyskiwane ze współpracy z takimi firmami korzyści wynikają nie tylko z ich specjalizacji (która przynosi efektywność kosztową), lecz także ich fachowości i doświadczenia w wąskim zakresie specjalizacji. Lista podmiotów, z którymi można potencjalnie nawiązać współpracę, może być bardzo długa, a nadzór wykonawczy i koordynacja działań to w dzisiejszych czasach główne zadanie zespołu projektantów i szefów firm. Coworkingowe[12] działania wspomagane pracą freelanserów[13] to obecnie dość popularny system pracy ludzi, którzy na stałe nie są związani z jedną firmą. Taki system współpracy przynosi korzyści wszystkim uczestnikom: pracodawcy – możliwość korzystania z różnych temperamentów i sposobów postrzegania produktu, projektantowi – zdobywania nowych zleceń. Jest jeszcze jeden istotny aspekt we wspomnianej współpracy – to wymiana doświadczeń i zdobywanie wiedzy w obszarach różnych specjalizacji. Skutkuje to na przyszłość większą mobilnością i otwartością na nowe wyzwania. Warto w tym miejscu wspomnieć o kosztach i planowaniu budżetu potrzebnego do zrealizowania projektu. Zakup surowców, koszty obsługi kooperantów to główne czynniki generujące koszt. Od strategii przedsiębiorstwa zależy sposób wyboru, np. tkanin. Bardzo tani surowiec jednorodny kupowany w dużych ilościach i wybór dużej szwalni, produkującej na masową skalę, pozwala na znaczne ograniczenie kosztów.

Jednak nie zawsze idzie to w parze z dobrą jakością. Ważna w podjęciu decyzji jest wiedza o rynku docelowym i wymaganiach odbiorców. Oczywiście w czasach obecnie galopującej mody, ciągłej dyskusji o fastfashion[14]i slowfashion[15] to producent bierze na siebie odpowiedzialność za losy swojej firmy. Jeśli strategia zakłada wieloletnią działalność w jednym obszarze to zrozumiała jest opieka nad klientem i ciągłe monitorowanie poziomu satysfakcji. Wielokrotne powroty zadowolonych klientów do jednej marki działają na nią stabilizująco oraz powodują wzmocnienie relacji, wymianę opinii determinujących sukces bądź porażkę danej kolekcji. A przecież ma to ogromny wpływ na sporządzanie założeń do kolejnej sezonowej edycji.

Promocja
Gdy kolekcja jest już gotowa i znane są szacunkowe koszty wytworzenia, czas na pokazanie jej opinii publicznej i handlowcom. Kolejne etapy to przygotowanie katalogów dokumentujących powstałą kolekcję i równoległa praca nad organizacją pokazów mody. Najczęściej są stosowane dwa podstawowe typy katalogów:
- katalog prezentacyjny – zawiera wybrane zdjęcia kolekcji na modelkach lub modelach w określonej projektem koncepcyjnym aranżacji. Często są to zdjęcia w ruchu, dynamicznie oświetlone, emocjonalne, wykorzystujące spontaniczne zachowanie modela. Ich zadaniem jest wprowadzenie oglądającego w odpowiedni nastrój i przekazanie plastycznej wizji projektanta. Zdjęcia te dalej wykorzystywane są do materiałów promocyjnych dla prasy, ulotek, stron internetowych, jako część etalażu w salonach. Funkcjonują przez długi okres sprzedaży, a po jej zakończeniu jako materiał archiwalny. Czasopisma modowe często organizują sesje zdjęciowe z udziałem wybranych ubiorów z firmowych kolekcji. Udział w prestiżowych tytułach, np. „Vogue", „Harper’s Bazaar", „Elle", to ogromna nobilitacja i szansa na wzmocnienie pozycji na rynku.
– katalog handlowy – to zdjęcia wszystkich modeli przeznaczonych do handlu, przedstawionych na modelkach w pozycji statycznej lub na manekinach. Jego zadaniem jest oddanie w jak najbardziej szczegółowy sposób wszystkich detali ubioru, koloru, faktury tkanin, detali wykończeniowych. Każdy ubiór musi być szczegółowo opisany i opatrzony nazwą lub numerem. Pozwoli to na precyzyjne składanie zamówień.

Pokaz
Organizacja pokazu to złożona i trudna operacja. To kolejna gałąź przemysłu modowego, gdzie „produkowana” jest żywa, wizualna strona promocji towarów. Współpracują tu dziesiątki firm i specjalistów, od agencji modelek począwszy, przez wizażystów, fryzjerów, reżyserów, scenografów, operatorów kamer, fotografów, na technikach dźwięku i światła kończąc. Wielkie imprezy zwane tygodniami mody odbywają się cyklicznie niemal we wszystkich stolicach świata od Paryża, Londynu, po Hong Kong i Nowy York[16]. Dziś to już nie tylko wybieg i przechadzające się modelki, to cała instalacja scenograficzna i dodatkowe atrakcje. Na przykład pokaz Lanvin jesień-zima 2013 to występ modelek z muzykami grającymi na żywo i projektantem Alberem Elbazem śpiewającym na zakończenie. To pokaz Louis Vuitton z modelkami wjeżdżającymi na scenę prawdziwym parowozem. Sztuczny śnieg, prawdziwa woda, spektakle multimedialne – to sposoby na to, aby zrobić jak największe wrażenie. Osoby odpowiedzialne za promocję marki muszą także zabiegać o odpowiednich gości w pierwszych rzędach. To klienci strategiczni, przyjaciele, aktorzy, celebryci i oczywiście przedstawiciele mediów. To od ich opinii w dużej mierze zależy późniejszy sukces handlowy.

Sprzedaż
Produkty przemysłu modowego mogą być dystrybuowane różnymi kanałami, a wybór konkretnego kanału będzie zależał od możliwości finansowych producenta i specyfiki handlu danym rodzajem produktu. Przykładowe miejsca dystrybucji to:
- duże centra handlu hurtowego,
- hurtownie branżowe, np. z odzieżą damska, męska, dziecięcą, sportową itp.,
- sklepy typu concept store, oferujące odzież różnych marek na wspólnej powierzchni, niekiedy stylistycznie ze sobą powiązaną,
- mniejsze sklepy detaliczne, najczęściej gromadzące odzież i inne asortymenty wybrane z różnych firm, zgodnie z oczekiwaniami swoich klientów,
- sklepy prowadzące sprzedaż wysyłkową,
- własne sklepy firmowe oznakowane logo marki.

Dla nawiązania kontaktów i pozyskania zamówienia dla swojej produkcji, wiele firm organizuje kontraktacje w formie pokazów handlowych, podczas których kolekcja prezentowana jest przez modelki. W tym celu producenci odzieży podejmują najczęściej współpracę z agencjami modelek lub firmami zajmującymi się promocją. Takie prezentacje znacznie różnią się od gali pokazowych, odbywających się w trakcie trwania tygodni mody, bowiem są zdecydowanie skromniejsze. Przygotowanie takiego pokazu obejmuje wybór modelek, stworzenie tzw. „looków”, czyli dopasowanych ubiorów do stylu i wyglądu modela czy modelki wraz z zestawem dodatków, dokładny opis każdego modelu z nazwą lub numerem identyfikacyjnym, wariantami kolorystycznymi i proponowanym zakresem rozmiarowym. Na zakończenie prezentacji sporządza się formularz zamówień. Taki formularz powinien zawierać, między innymi: ilość zamawianej odzieży, formę płatności i termin dostawy. Poszczególne zapisy umów są najczęściej utrzymywane w tajemnicy, ponieważ każda firma ma prawo do wprowadzania indywidualnych procedur, oczywiście zgodnie z obowiązującą literą prawa.

Sposób komunikowania się z odbiorcą zależy tylko od pomysłowości i inwencji. Firmy z długoletnim doświadczeniem radzą sobie z problemem zamówień bardzo dobrze. Razem z wyselekcjonowanymi kontrahentami wypracowują satysfakcjonujący model współpracy. To nie znaczy, że młode firmy, dopiero startujące w świecie mody, nie mogą osiągnąć sukcesu. Nastawione bardziej na kontakt bezpośredni, np. on-line z klientem, mogą szybciej testować gusty, monitorować potrzeby i oferować towar o dużym potencjale oryginalności. Mogą szybko zmienić styl, asortyment, reagować na krótkotrwałe fale fascynacji kolorem czy formą. Duże firmy, planujące produkcję ze znacznym wyprzedzeniem, już takiej możliwości nie mają. Za to w zamian znacznie standaryzując ofertę, zwiększają tym samym szansę na sprzedaż większych ilości. Dobrą praktyką jest obdarowanie stałych i strategicznych partnerów katalogiem zawierającym materiał z kontraktacji. Po zakończeniu zbierania zamówień następuje czas na przygotowanie produkcji według harmonogramu dostaw przedstawionego handlowcom. Zaś firmy lub pracownicy odpowiedzialni za tworzenie kolekcji już powinni pracować nad propozycjami na następny sezon, biorąc pod uwagę szczegółowe wyniki sprzedaży za ubiegły okres.

Produkcja
W poszukiwaniu oszczędności kosztów wiele przedsiębiorstw organizuje proces masowej produkcji w odległych od swojej siedziby regionach świata, oferujących tanią siłę roboczą. Niska cena wytworzenia równoważy koszty transportu. Powstająca w rezultacie nadprodukcja odzieży masowej to wynik gwałtownego i krótkiego życia nowego trendu. Taka odzież pojawia się na wybiegach, akceptują ją znawcy mody, promują luksusowe magazyny. Szybko jest kopiowana i rusza fala podróbek. Gdy konsumenci zaspokoją swoje potrzeby, produkt przestaje być modny, trafia na wyprzedaże i przechodzi do historii. W tym czasie na rynku istnieją już dziesiątki nowych pomysłów. Cykl nigdy nie zanika. Współpracujący ze sobą dostawcy i producenci w branży modowej tworzą system ściśle powiązanych, uzależnionych i wzajemnie uzupełniających się podmiotów. Jest to organizm, w którym procesy i mechanizmy ulegają ciągłym przekształceniom jako efekt permanentnej ewolucji, wywołanej zmianami w zakresie oferty wzorniczej oraz trudno przewidywalnymi preferencjami konsumentów. Każdy z nas jest jednocześnie producentem, dostawcą i odbiorcą. W skład tego rozbudowanego systemu wchodzą zarówno producenci odzieży gotowej, jak i dostawcy wszystkich komponentów i narzędzi koniecznych do ich wyprodukowania oraz handlowcy, których zadaniem jest dostarczenie towaru bezpośrednio do klienta. Najistotniejszymi cechami wzajemnych kontaktów jest rzetelność, odpowiedzialność i kreatywność. Ponieważ wszyscy jesteśmy na siebie skazani, to zachowanie dobrych lub tylko poprawnych relacji jest podstawą sukcesu. Zadaniem jest tworzenie mody tak, aby odbiorca miał poczucie, że ubranie zostało wykonane tylko dla niego i że tak naprawdę nie jest tylko częścią mechanizmu rynkowego. Bo moda, próbująca zadowolić wszystkich, nie zadowala nikogo.