Rozdział 5. Branża kreatywna a podnoszenie kwalifikacji.

Podnoszenie kwalifikacji, szkolenia, rozwój kompetencji to tematy szczególnie ważne nie tylko dla tych, którzy dopiero wkraczają na ścieżkę zawodową, ale dla wszystkich – nawet od dawna obecnych na rynku pracy.

Wyjątkiem nie są osoby pracujące w sektorze kreatywnym. One również – jak większość – poszukują metod, form, możliwości rozwijania własnych zdolności, kompetencji, ale również pozyskiwania certyfikatów, świadectw dokumentujących wiedzę i kwalifikacje, czyli sposobów podnoszenia kwalifikacji. Osoby te, z racji cech sektora, w którym pracują, charakteryzują się niezwykłą otwartością na nowe rozwiązania, nową wiedzę, nowe możliwości, nie zawsze jednak mają do nich odpowiedni dostęp.

Jakie są zatem możliwości, obszary, formy pozyskiwania kwalifikacji? Jak mogą podnosić swoje kwalifikacje?

Zanim odpowiemy na wszystkie pytania, spróbujmy spojrzeć na sektor, a precyzyjniej rzecz ujmując - na proces tworzenia dzieła, by wyselekcjonować elementy, etapy, w ramach których można rozwijać kwalifikacje.

Proces twórczy.

Branża kreatywna, przemysł kreatywny, ściśle powiązane są z procesem kreacji i tworzenia dzieła, powoływaniem czegoś do życia. Osoby tam pracujące, właściwie artyści, tworzą coś nieznanego, nowego, coś, z czym nie mieliśmy do czynienia wcześniej, w odróżnieniu od rzemieślnika, który wie dokładnie, co tworzy. Proces twórczy jest niezwykle skomplikowany i nigdy nie przebiega identycznie. Należy pamiętać, że proces twórczy nie obejmuje jedynie wykonania przez twórcę jakiegoś dzieła i związanych z tym czynności (np. praca z kamerą, fotografowanie, rzeźbienie czy malarstwo), ale przed wszystkim przebiega w umyśle twórcy. Początkowo w umyśle twórcy istnieje wizja, obraz dzieła, który nie tylko nie jest gotowym obrazem, przepisem na dzieło, ale ulega ciągłym i nieustającym zmianom i przeobrażeniom.

Zdarza się także, że powstanie dzieła to tylko pojedynczy przebłysk intuicji, pomysł, który nie wymaga długich przygotowań ani nakładu pracy (dotyczy to głównie sztuki współczesnej, np. dzieł stworzonych z gotowych przedmiotów, umieszczonych w nietypowym kontekście, tzw. ready-mades). Czasami jednak proces twórczy, przygotowania, rozłożone są w czasie, trwają całe lata. Dodatkowo pomysł i późniejsze wykonanie to dzisiaj nie wszystko. Szczególnie gdy mówimy o przemyśle kreatywnym. Powstały produkt trzeba sprzedać (nie mając na myśli jedynie działalności komercyjnych), a wcześniej odpowiednio zaprezentować i wypromować, tak by mógł być dostępny dla szerokiego grona odbiorców.

Pomimo że tworzenie dzieła jest procesem tajemniczym, pełnym niespodzianek, zwrotów akcji, to myśląc o podnoszeniu kwalifikacji w tym obszarze warto chociaż podjąć próbę wyselekcjonowania kluczowych etapów, punktów kulminacyjnych w procesie kreacji, zastanawiając się jednocześnie, czy, i ewentualnie jak, można rozwijać umiejętności, podnosić kwalifikacje w ramach tych etapów?

Proces powstawania dzieła podzielić można na fazy, typy działań, związanych z szeroko pojętym procesem twórczym.

Na przykład proces tworzenia dzieła filmowego podzielić można na[1] :

• faza koncepcyjna:

- przygotowanie i zatwierdzenie scenariusza
- ustalenie „naczelnej trójki realizatorskiej"
- skierowanie scenariusza do produkcji

• faza przygotowawcza:

- wyznaczenie wytwórni zajmującej się produkcją filmu
- organizacja grupy zdjęciowej
- opracowanie scenopisu
- opracowanie dekoracji, kostiumów, charakteryzacji, rekwizytów
- sporządzenie wykazu obiektów zdjęciowych oraz kalendarzowych planów zatrudnienia
- opracowanie kosztorysu generalnego

• faza przedzdjęciowa:

- zawieranie umów z wykonawcami
- zapoznanie się z treścią filmu
- przeprowadzenie prób aktorskich
- przygotowanie sprzętu technicznego

• faza zdjęciowa:

- prace przygotowawcze do zdjęć: kostiumy, charakteryzacja, ustawienie planu i sprawdzenie rejestracji dźwięku
- realizacja zdjęć w plenerze, atelier i halach zdjęciowych

• faza montażu i udźwiękowienia:

- udźwiękowienie zdjęć kręconych „na niemo"
- montaż ostateczny materiału obrazowego i dialogowego
- nagranie efektów dźwiękowych
- praca nad ilustracją muzyczną filmu
- montaż na kilku taśmach
- wykonanie czołówki

• faza likwidacji:

- prace związane z rozwiązaniem ekipy organizacyjno-technicznej
- przekazanie filmu do laboratorium w celu powielenia kopii
- oddanie filmu do dystrybucji

Konkludując, proces tworzenia dzieła podzielić można na działania twórczo-artystyczne, techniczne i promocyjno-sprzedażowe. Analizując zatem obszary podnoszenia kwalifikacji, warto szczególną uwagę zwrócić na działania, składające się na szeroko rozumiany proces twórczy i pod ich kątem zastanowić się nad możliwościami podnoszenia kwalifikacji.

Działania twórczo-artystyczne – pomysł na dzieło.

Ten typ działań stanowi zaczyn i warunek podstawowy powstania dzieła. Co dzieje się na tym etapie i jak można rozwijać, podnosić kwalifikacje istotne w tym procesie? Czy w ogóle można takie umiejętności, jak twórczość czy kreatywność, rozwijać?

Kreatywność jest bardzo popularnym pojęciem oraz cechą, którą wielu pracodawców traktuje jako podstawową umiejętność nowo zatrudnianych pracowników. Często bycie kreatywnym zapewnia splendor, popularność, wysokie dochody, satysfakcję. Kreatywność, utożsamiana z twórczością, jest też dość tajemniczym zjawiskiem. Ktoś, kto siedzi zwykle z boku, nagle dzieli się z innymi światłą ideą i wtedy zadajemy sobie pytania: „Jak to możliwe? Jak on to wymyślił?”. Z tych pewnie względów prowadzi się badania. Wymyślono wiele koncepcji, próbujących wyjaśnić to zjawisko.

Czym jest kreatywność?

Najkrótsza definicja kreatywności mówi, że jest to umiejętność zastosowania doświadczeń i znanych idei w nowy sposób. Czasem, zwłaszcza w odniesieniu do biznesu, twórcze myślenie jest kojarzone z umiejętnością rozwiązywania problemów. Jeśli więc jest to umiejętność, to prawdopodobnie da się ją rozwijać. Po części bowiem twórczość jest wrodzoną umiejętnością, a po części zależy od czynników sytuacyjnych.

Jak mierzone są umiejętności twórcze?

Guilford przedstawił cztery podstawowe perspektywy pomiaru kreatywności[2]. Choć wiedza ta ma już swoje lata, to nic nie straciła na swej użyteczności, prostocie i precyzji. Do wspomnianych perspektyw pomiaru kreatywności zalicza się:

• płynność jako umiejętność generowania wielu różnych idei;„.
• giętkość jako umiejętność generowania szerokiej gamy różnorodnych „pomysłów;
• oryginalność jako możliwość wymyślania nowych idei, pomysłów;„.
• rozwijanie pomysłów jako możliwość doskonalenia, upiększania powstałych już idei.„

Jak rozwijać swoją kreatywność?

Perspektywa myślenia o twórczości według koncepcji Guilforda i idea twórczego rozwiązywania problemów prowadzą do wielu różnych technik, pozwalających wspierać, rozwijać twórczość.

Oto trzy najprostsze rady, jak można zwiększać swoje możliwości twórczego myślenia:

• Odrocz ocenę pomysłu.
Oddzielić należy wymyślanie pomysłów od oceniania. W niektórych technikach (np. burzy mózgów) jest to element procedury dochodzenia do wartościowego rozwiązania. Każdej naszej aktywności towarzyszy ocena. Jeśli chcesz stworzyć coś nowego, musisz nauczyć się oddzielać tworzenie od oceniania.

• Sprawdzaj założenia.
To jeden ze sposobów na prowokowanie siebie do myślenia niestereotypowego. Mamy skłonności do przywiązywania się do zastosowań rzeczy zgodnie z ich stereotypowym wykorzystaniem. Zwykle nie zadajemy sobie pytania, jak można by było inaczej? W ten sposób ograniczamy wielki potencjał swojej twórczości. Jakie jest zatem najprostsze ćwiczenie w tym zakresie? Zadawanie sobie prowokujących pytań.

• Pracuj nad własną płynnością.
Często jest tak, że jeżeli jakaś idea nam się spodoba, przywiązujemy się do niej
i zaprzestajemy dalszych działań. Powinniśmy raczej wykazać się cierpliwością, zaufać swoim umiejętnościom i dalej poszukiwać. Jedną z najprostszych technik w tym zakresie jest indywidualna burza mózgów.

Istnieją inne metody, techniki wspomagające, rozwijające umiejętności związane z kreatywnością. Znaleźć można kursy, szkolenia, koncentrujące się na rozwoju tychże zdolności, kluczowych z punktu widzenia branży kreatywnej.

Przedstawiono poniżej ramowy program jednego ze szkoleń rozwijających kreatywność:

Moduł: Zagadnienia wprowadzające.

1. Kreatywność a inteligencja.
2. Inteligencja płynna i inteligencja skrystalizowana.
3. Fazy twórczego działania:
- motywacja – chęć stworzenia innowacji, twórczego rozwiązania problemu,
- poszukiwanie pomocnych informacji,
- kojarzenie zebranych informacji,
- inkubacja – działanie podświadomości,
- iluminacja – dochodzenie do rozwiązań,
- ocena – weryfikacja zebranych pomysłów pod kątem ich zastosowania,
- wdrażanie.

Moduł: Przed podjęciem twórczego działania – definiowanie problemu, poszukiwanie informacji.

1. Właściwe stosowanie uniwersalnych pytań:

- co chcemy osiągnąć?
- co jest tak naprawdę problemem?
- gdzie możemy znaleźć rozwiązanie?
- kiedy można podjąć działanie?
- kiedy mają pojawić się rozwiązania?
- jak zrealizować postawiony cel?
- jak pokonać potencjalne przeszkody?
- dlaczego potrzeba innowacyjnego podejścia w danej kwestii?
- kto najlepiej poradzi sobie z danym zadaniem?

Moduł: Czynniki warunkujące rozwój kreatywności.

1. Czynniki osobowościowe:

- otwartość i elastyczność,
- ciekawość,
- spostrzegawczość,
- samoocena.

2. Czynniki zewnętrzne:

- twórczy klimat:
a. rola otoczenia – jaki wpływ mają na nas nasi współpracownicy,
b. proaktywna atmosfera – rola humoru,
c. rola właściwej muzyki,
d. twórcze działanie ciszy.
- pozytywne efekty krótkotrwałego stresu pod kontrolą,
- sprawność fizyczna – dobrze działający mózg musi być dobrze dotleniony,
- mózg też potrzebuje przerwy – efektywny odpoczynek.

Moduł: Techniki generowania nowych pomysłów.

1. Burza mózgów.
2. Storyboarding.
3. Kwestionowanie przyjętych założeń.
4. Inny punkt widzenia.
5. Technika kwitnącego lotosu.
6. Techniki weryfikacji zebranych pomysłów.

Moduł: Wdrożenie i ewaluacja.

1. Technika małych kroków.
2. Pokonywanie oporu – rzetelna komunikacja w zakresie głębokości i szerokości zmian.
3. Ocena zgodności efektów działań z przyjętymi celami:
- zastosowanie mierników obiektywnych,
- wartość subiektywnej oceny osób zaangażowanych.
4. Wpływ uwag na proces generowania nowych pomysłów.

Rzemiosło w twórczości – aspekt techniczny.

Po burzliwym, ale najistotniejszym podczas powstawania dzieła, etapie prac twórczych, następuje etap techniczny – wykonanie danego dzieła. Oczywiście fazy te w procesie powstawania dzieła występują przemiennie, wzajemnie się przenikają, trudno o wydzielenie granic. Chodzi bardziej o inny typ umiejętności, potrzebnych do realizacji tych czynności.

Tu rozwój kwalifikacji może być dużo bardziej potrzebny niż na etapie koncepcyjnym, twórczym. Podnoszenie kwalifikacji jest tu ściśle powiązane z daną branżą i obszarem jej funkcjonowania. Różne kwalifikacje „techniczne” rozwijać będą osoby zajmujące się modą, filmem, rynkiem wydawniczym, reklamą czy projektowaniem oprogramowania niż np. architekt.

Każda dziedzina posiada specyficzne dla siebie formy rozwoju zarówno formalnego, w postaci szkół artystycznych, zawodowych stopnia średniego i wyższego, jak i pozaformalnego, w postaci szerokiego wachlarza kursów, szkoleń, po których można uzyskać certyfikat grafika, projektanta czy operatora filmowego.

Konsumpcja dzieła – promocja i sprzedaż.

Faza twórczo-artystyczna i przenikająca ją faza techniczna prowadzą do powstania dzieła. Artysta/kreator musi się „sprzedać” i doprowadzić do sytuacji, że wypracowane przez niego dzieło zostanie zaprezentowane, sprzedane szerszemu gronu lub konkretnemu klientowi. Przede wszystkim warto zastanowić się, czy w ogóle dzieło artystyczne, dzieło sztuki, może być potocznie rozumianym produktem rynkowym? Wiadomo, że jest nim zaprojektowany przez architekta budynek czy dom, zaprojektowana reklama czy oprogramowanie.

Dzieło sztuki jest z pewnością produktem rynkowym. Produkt to zbiór materialnych i niematerialnych cech, zawierających użyteczności oraz korzyści funkcjonalne, psychologiczne i społeczne. Tworzy go zespół cech i funkcji, mających na celu zaspokojenie potrzeb i rozwiązanie problemów nabywcy. Produkt, poza wartościami zaspokajania potrzeb, musi posiadać jeszcze walory rynkowe i marketingowe, które motywują i skłaniają potencjalnych nabywców do szeroko rozumianej konsumpcji. Produkt jest więc kompozycją rożnych wartości i walorów, które uzyskuje nabywca z jego posiadania i użytkowania. Dzieła sztuki, w tym sztuki dawnej i współczesnej, profesjonalnej i amatorskiej, dzieła twórców ludowych i rzemieślników, są produktami konsumpcyjnymi, które można rożnie kwalifikować w podstawowej typologii produktów, a zatem oferować je rożnym grupom konsumentów przy zastosowaniu rożnych technik sprzedaży i promocji.

Analizując kwalifikacje, związane z procesem promocji i sprzedaży dzieła, trzeba bardzo wyraźnie podkreślić fakt, że nie zawsze chodzi o sprzedaż w rozumieniu komercyjnym. Bardzo często artysta, kreator chce pokazać, wypromować i przedstawić szerszemu gronu swoją twórczość, czy wręcz siebie samego, nie otrzymując za to korzyści finansowych. Chcąc zatem efektywnie funkcjonować na rynku, artysta, przedstawiciel branży kreatywnej, winien rozwijać swoje kwalifikacje w ramach szeroko rozumianej przedsiębiorczości.

Przedsiębiorczość to cecha działania, zmierzającego do zapewnienia racjonalnej i efektywnej koordynacji zasobów gospodarczych firmy – w tym wypadku zasobów intelektualnych, twórczych artysty/kreatora. W praktyce przedsiębiorczość rozumiana jest jako forma pracy lub jako czwarty (obok pracy, ziemi i kapitału) czynnik produkcji. Główne cechy przedsiębiorców to przede wszystkim umiejętność dostrzegania potrzeb i doskonalenia pomysłów, zdolności do wykorzystywania nadarzających się okazji oraz gotowość do podejmowania ryzyka[3].

Przedsiębiorczość nie polega głównie na uzyskiwaniu maksimum korzyści z wykorzystywania tego, co istnieje, lecz na nieustannym tworzeniu czegoś nowego. Rozwój przedsiębiorczości, jako podstawy ekspansji gospodarczej krajów europejskich i pozaeuropejskich, jest związany z tymi okresami historii gospodarczej, w których powstawały warunki do nagromadzania kapitału handlowego, przemysłowego i bankowego oraz w których mogła się rozwijać ludzka zdolność do racjonalnego gospodarowania. Miejscami występowania przedsiębiorczości są przede wszystkim przedsiębiorstwa, lecz także gospodarstwa domowe, instytucje administracyjne i cały rynek, a więc sfera codziennych kontaktów tych, którzy kupują, z tymi, którzy wytwarzają i sprzedają.

Przedsiębiorczość jest indywidualną cechą ludzkiej osobowości, wyróżniającej się inteligencją, innowacyjnością, umiejętnością dostrzegania uwarunkowań i związków zachodzących między zjawiskami gospodarczymi i zdolnością do organizowania działalności handlowej, przemysłowej i usługowej, zapewniającej przewagę dochodów nad kosztami ich uzyskania. Przedsiębiorczość jest nowatorstwem, polegającym na poszukiwaniu odmienności w porównaniu z tym, co robią inni, znajdowaniu bardziej skutecznych sposobów działania na rynku, dających wyższą użyteczność produktów i usług oraz większą efektywność gospodarowania. Jest ona ze swej natury działalnością konkurencyjną, w stosunku do postępowania innych przedsiębiorstw[4].

Trudno mieć wątpliwości, czy przedsiębiorczość jest istotna z punktu widzenia działań osób, instytucji z branży kreatywnej. Jak zatem można ją rozwijać?

Ciekawą propozycją dla osób poszukujących wsparcia w tego typu obszarach są szeroko realizowane projekty. Takim przykładem może być projekt „Przedsiębiorczość dla ambitnych”, mający na celu wspieranie różnych inicjatyw przedsiębiorczych, zwłaszcza kreatywnych, innowacyjnych i nastawionych na rozwój, także poprzez aktywne wychodzenie na rynki międzynarodowe. Kluczowym elementem projektu jest Podręcznik elektroniczny – platforma e-learningowa, zawierająca uporządkowaną wiedzę, służącą do przygotowania koncepcji, a następnie uruchomienia biznesu[5]. Kandydaci na przedsiębiorców znajdą tu dodatkowe materiały i przykłady, szczegółowe rozwinięcie wielu praktycznych kwestii, a także narzędzia elektroniczne, pozwalające krok po kroku realizować działania związane z założeniem, a następnie rozruchem nowej firmy.

Wiele szkół wyższych, ale również liceów i gimnazjów, prowadzi w ramach różnych kierunków i ścieżek edukacyjnych rozbudowane programy przedsiębiorczości. Pojawiły się niedawno, ale dostępne są kursy i szkolenia, oferujące rozwój umiejętności przedsiębiorczych.

Poniżej przykładowy program szkolenia, rozwijającego przedsiębiorczość[6]:

Program:

DZIEŃ I POJĘCIA WPROWADZAJĄCE (6 godzin).

Test wstępny.

I. Charakterystyka własnych pomysłów na firmę.
II. Biznesplan jako podstawa funkcjonowania firmy.
II. Marketing w przedsiębiorstwie.

DZIEŃ II ASPEKTY PRAWNE PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (6 godzin).

I. Działalność gospodarcza – aspekty prawne.
II. Formy organizacyjne działalności gospodarczej.
III. Pozyskiwanie funduszy na rozpoczęcie działalności gospodarczej.
IV. Elementy prawa pracy w biznesie.

DZIEŃ III DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA W ASPEKCIE EKONOMICZNYM (6 godzin).

I. Działalność gospodarcza – aspekty ekonomiczne.
II. Zakładam własną firmę – zajęcia warsztatowe.

DZIEŃ IV KSIĘGOWOŚĆ FIRMY (6 godzin).

I. Dokumenty i dowody księgowe:
II. Ewidencja przychodów - podstawa ustalania podatku dochodowego od przychodów osób fizycznych (ryczałt ewidencjonowany)
III. Księga przychodów i rozchodów jako podstawa ustalania podatku dochodowego na zasadach ogólnych

DZIEŃ V KSIĘGOWOŚĆ FIRMY CD. (6 godzin).

I. Dodatkowe ewidencje księgowe.
II. Deklaracje podatkowe.
III. Zajęcia warsztatowe z księgowości małych podmiotów gospodarczych.

Podany przykład wskazuje na niską jakość szkoleń z zakresu tzw. „przedsiębiorczości”. Widać wyraźnie, że prezentowane zagadnienia akcentują głównie techniczny aspekt uruchamiania i prowadzenia działalności gospodarczej. Brakuje przedstawienia umiejętności, które warto rozwijać, a które są kluczowe z punktu widzenia podnoszenia kwalifikacji przez artystów/kreatorów. Umiejętności, które należałoby rozwijać, nazywa się „miękkimi”. To one pomagają nam w kontakcie z otoczeniem oraz są odpowiedzialne za samodyscyplinę i motywowanie się do pracy. Są najbardziej pożądane przez pracodawców, zwracających na nie uwagę zarówno podczas klasycznych rozmów o pracę, jak i rozbudowanych procesów rekrutacyjnych. Odgrywają priorytetową rolę przy aplikowaniu na różne stanowiska, zwłaszcza związane z pracą z ludźmi. Jak wynika z raportu przedstawionego przez Szkołę Główną Handlową w Warszawie, Amerykańską Izbę Handlu w Polsce oraz Ernst&Young, zatytułowanego ,,Kompetencje i kwalifikacje poszukiwane wśród absolwentów szkół wyższych, wychodzących na rynek pracy[7]”, najważniejszym kryterium stosowanym przez firmy przy zatrudnianiu absolwentów są kompetencje osobowe i interpersonalne. Na pozostałych miejscach znalazły się: kierunek studiów (7%), poziom wykształcenia (7%), udział w wymianie międzynarodowej (3%), wysokość oceny na dyplomie (2%), typ uczelni (2%).

A czym właściwie są kompetencje osobowe i interpersonalne? Kompetencje „miękkie” można zasadniczo podzielić na dwie grupy:

• umiejętności intrapersonalne (ja – ja) – sprawne zarządzanie sobą i swoją pracą, zdolność do motywowania samego siebie, zorganizowanie zajęć, zarządzanie stresem;
• umiejętności interpersonalne (ja – inni ludzie) – obejmują komunikowanie się z ludźmi, przekonywanie ich do swoich racji, motywowanie, inspirowanie, zarządzanie zespołami etc.

Chcąc zacząć pracować nad swoimi umiejętnościami miękkimi, trzeba je najpierw poddać dogłębnej analizie i ocenie. Artysta winien zastanowić się, w czym jest dobry, z czym ma problem, a do czego ma predyspozycje. Na tej podstawie można zacząć pracę nad rozwojem swoich zdolności intra- i interpersonalnych. Pomocna może okazać się lektura publikacji, dotyczących tego tematu oraz zapoznanie się z psychologicznymi podstawami zachowań społecznych. Można skorzystać z szerokiej gamy szkoleń rozwijających kompetencje interpersonalne, które są dostępne na rynku. Jednak wcześniej warto ustalić konkretne cele i priorytety, aby inwestycja w szkolenia była efektywna i przyniosła odpowiednie rezultaty. Kluczowym elementem doskonalenia umiejętności miękkich jest wykorzystanie ich w praktyce. Zdobytą wiedzę warto stosować, a swoje osiągnięcia testować podczas interakcji z innymi ludźmi. Rozwój umiejętności miękkich to proces, który wymaga zaangażowania i właściwie nigdy się nie kończy, nasze społeczne kompetencje możemy szkolić do końca życia. A efekty tej pracy mogą nam przynieść korzyści zarówno zawodowe, jak i prywatne.

Poniżej przykładowy program szkolenia, rozwijającego takie umiejętności[8]:

Moduł 1. Nawiązanie kontaktu:

• 1.1. Poznajmy się.
• 1.2. Czynniki sprzyjające nawiązywaniu kontaktów.
• 1.3. Przeszkody utrudniające kontakty interpersonalne.
• 1.4. Samoocena i jej wpływ na nawiązywanie kontaktów interpersonalnych.

Moduł 2. Empatia:

• 2.1. Empatia, czyli o współodczuwaniu.
• 2.2. Społeczne aspekty zachowań empatycznych.
• 2.3. Zrozumieć uczucia, czyli o emocjonalnych aspektach współodczuwania.
• 2.4. Sztuka empatycznego słuchania, czyli o słuchaniu z sercem.
• 2.5. Współodczuwanie, czyli o empatycznym współbrzmieniu z innymi.

Moduł 3. Asertywność:

• 3.1. Asertywna postawa.
• 3.2. Twoja asertywność.
• 3.3. Masz prawo.
• 3.4. Wyraź siebie.

Moduł 4. Komunikacja:

• 4.1. O komunikacji.
• 4.2. Słuchanie.
• 4.3. Ciało.
• 4.4. Słowa.
• 4.5. Bariery w komunikacji.

Moduł 5. Praca zespołowa:

• 5.1. Czym jest zespół, czyli dlaczego współpraca buduje?
• 5.2. Jak pracować w zespole, czyli jak być lepszym członkiem zespołu?
• 5.3. Twoje miejsce w zespole.
• 5.4. Grupowe podejmowanie decyzji.

Moduł 6. Konflikt:

• 6.1. Czym jest konflikt?
• 6.2. Indywidualna reakcja na konflikt.
• 6.3. Analiza konfliktu.
• 6.4. Style rozwiązywania konfliktu.
• 6.5. Techniki rozwiązywania konfliktu.

Moduł 7. Sztuka wypowiedzi. Webquest.

W przedstawionym programie brakuje chyba jeszcze jednej cechy, wartej podkreślenia z punktu widzenia rozwijania kwalifikacji artysty/kreatora: sztuki autoprezentacji, należącej do kręgu umiejętności miękkich.

Wiadomo, że najważniejsze jest pierwsze wrażenie, tych kilka pierwszych zdań o sobie stanowi czasami 90% sukcesu. Autoprezentacja, czyli umiejętność tworzenia własnego wizerunku, to sztuka trudna, lecz bardzo istotna. Można ją nazwać zarządzaniem informacją. Co bardzo ważne, owo zarządzanie dotyczyć powinno zarówno informacji przekazywanych werbalnie, jak i pozawerbalnie. Potęgą autoprezentacji jest właściwy dobór informacji oraz przedstawienie ich w odpowiedniej formie i stosownym czasie. Pomocna w zarządzaniu informacją jest empatia – ta umiejętność pomaga skuteczniej się komunikować z otoczeniem i łatwiej kreować swój wizerunek. Dostępnych jest wiele kursów i szkoleń, zajmujących się tą tematyką. Wiele przeznaczonych jest właśnie artystów, kreatorów.

Oto przykład jednego z nich: „Sztuka autoprezentacji artysty"[9] :

Podczas tego szkolenia uczestnicy dowiedzą się, jak się promować i jak skutecznie komunikować z otoczeniem, jakie są podstawowe techniki kształtowaniu PR-u własnej osoby. Na autoprezentację przedsiębiorczego artysty spojrzymy jako na formę komunikacji i filozofii PR, sztukę sprzedaży „siebie” i swojej idei, prezentację swojej samooceny, żonglowanie technikami. Zasygnalizowane zostaną najważniejsze punkty do dalszej pracy i refleksji. Refleksji nad narzędziami, które stosujemy i które powinniśmy wprowadzać, zmieniać. Są sytuacje, w których nie trzeba nic mówić, aby nas słuchano. Dopuść do głosu… siebie i swoją sztukę!

W programie:

• Skuteczna komunikacja.
• Jak mówić, by nas słuchano?
• Zasady dobrej prezentacji.
• Autoprezentacja – tożsamość a wizerunek artystyczny.
• Psychologia mówcy.
• Techniki radzenia sobie z tremą.
• Przykłady ćwiczeń oddechowych i artykulacyjnych.
• Ćwiczenie autoprezentacji – praca z kamerą.

Pisząc o autoprezentacji, trzeba pamiętać, że istotne jest nie tylko zaprezentowanie swojej osoby, ale również, i to jest chyba ważniejsze, zaprezentowanie swoich dzieł. Nikt przecież nie zaprzeczy, że aby zaprezentować umiejętności, artysta musi publikować swoje prace. Kwalifikacje z tym związane dotyczą więc budowania własnego portfolio, oferty etc. Z tej tematyki dostępne są też kursy, poniżej przykład jednego z nich, przeznaczonego dla fotografów:

”Jak stworzyć własne portfolio – warsztat”[10].

Program:

1. Wprowadzenie teoretyczne, podstawowe zasady komponowania zestawów zdjęć;
2. Panel na temat różnic pomiędzy zestawami kierowanymi do różnych odbiorców – na stronę internetową, jako załącznik do CV przy szukaniu pracy, jako zgłaszana w galerii propozycja wystawy itd.;
3. Ocena przygotowanych przez prowadzącą zestawów zajęć, ćwiczenia z zestawami, składanymi z nieznanych wcześniej zdjęć;
4. Ocena i komponowanie zestawów zdjęć, przyniesionych przez uczestników warsztatów – rozmowa na temat celów, jakim portfolio ma służyć, rozmowa o własnych zdjęciach, wymiana pomysłów na najlepsze zestawy między prowadzącą a całą grupą uczestników warsztatów.