Rozdział 8. Kwalifikacje e-learningowe. Czy warto kształcić się on-line?

Kształcenie z wykorzystaniem wspomagania komputerowego staje się coraz popularniejsze na całym świecie. Obecnie dostępne są tysiące kursów, oferowanych przez różne firmy, instytucje i uczelnie. Realizowane pojedyncze kursy czy rozbudowane programy edukacyjne obejmują szeroki zakres tematyczny, od podstawowych przedmiotów szkolnych, jak matematyka, fizyka, języki obce, po specjalistyczne kursy nauki programowania, czy nawet umiejętności interpersonalnych. Wiele uniwersytetów oraz instytucji szkoleniowych, oferujących tradycyjne programy nauczania, zaczyna wykorzystywać także Internet, by wspomóc proces edukacyjny, dotrzeć do szerszego grona odbiorców. Czym zatem jest nauka on-line? Jaka jest jej historia? Jakie są zalety i wady takiej formy nauki? Gdzie szukać odpowiednich kursów i jakie kwalifikacje można zdobyć?

1. Definicja e-learningu.

Definiowanie e-learningu nie jest proste, bowiem termin ten bywa różnie rozumiany, zarówno bardzo szeroko, jak i bardzo wąsko. Jak pisze Marek Hyla: e-learning to wszelkie działania, wspierające proces szkolenia, wykorzystujące technologie teleinformatyczne[1].

W sensie potocznym e-learning to sposób uczenia, w którym komunikacja pomiędzy nauczycielem a uczniem odbywa się dzięki wsparciu technologii komputerowej. Istnieją jednak fachowe definicje e-learningu, których kilka zaprezentowano poniżej:

• wykorzystywanie nowoczesnych technologii multimedialnych i Internetu w celu poprawy jakości uczenia się, poprzez ułatwienie dostępu do istniejących zasobów i usług, jak również poprzez ułatwienie wymiany i współpracy na odległość[2];
• jest to stosowanie technologii do zarządzania, projektowania i tworzenia, dostarczania, wyboru, wspierania i poszerzania każdego rodzaju nauczania; dotyczy wszelkich form pozyskiwania i przekazywania wiedzy, kompetencji i umiejętności[3];
• Instructional content or learning experiences delivered or enabled by computer-based technology[4] (treści edukacyjne dostarczane dzięki technologii komputerowej);
• delivering digital information and study materials to people through the electronic media[5] (dostarczanie ludziom informacji cyfrowych za pośrednictwem mediów elektronicznych);
• Web-based training (WBT) jest innowacyjnym podejściem do nauczania na odległość, w którym nauczanie wspomagane komputerowo (computer-based training) jest przekształcone poprzez technologie sieciowe (technologies of the Web), Internet i korporacyjne intranety… WBT kursy mogą być oparte na zasobach sieci, takich jak teksty (wykłady, notatki, studia przypadków, kwestionariusze) oraz mogą być skomplikowaną treścią szkolenia wspomaganego komputerowo, w tym zawierać audio, wideo, animację i grafikę[6];
• najnowsze określenie dla tego, co dotychczas najczęściej określane było „nauczaniem na odległość”[7];
• terminy odnoszące się do technologii uczenia, wykorzystującej możliwości łączenia (connectivity)… uczenia dostarczanego i odbieranego głównie przez internet, intranety, extranety oraz sieć”[8];
• sytuacje, gdy osoba uczy się na odległość przez internet, używając technologii[9];
• nauczanie za pomocą różnych metod nauczania, których wspólną cechą jest zastosowanie elektronicznych technik informacyjnych i telekomunikacyjnych[10].

Niektórzy twierdzą, że każde szkolenie, na które wysłano zaproszenie meilem, jest już szkoleniem e-learningowym. Jest to jednak definicja zbyt szeroka, wymagająca zdecydowanego zawężenia. Aby zaliczyć wydarzenie szkoleniowe jako e-learning, niezbędne jest, aby co najmniej treści edukacyjne były udostępniane dzięki technologii teleinformatycznej. Nawet jednak wtedy jest to zbyt szerokie ujęcie terminu, z uwagi na to, iż każde użycie komputera na szkoleniu, chociażby do rozegrania gry symulacyjnej, oznaczałoby, że mamy do czynienia ze szkoleniem e-learningowym. W takim wypadku mówi się raczej o szkoleniu wspomaganym komputerowo, gdzie komputer w taki czy inny sposób jest wykorzystywany. W e-learningu nauczanie następuje poprzez Internet, poprzez komunikację komputerową.

2. Historia e-learningu.

Wydawać by się mogło, że podnoszenie kwalifikacji z wykorzystaniem sieci komputerowych i Internetu jest stosunkowo nowym medium, służącym do przekazywania wiedzy. Fakty wskazują jednak na co innego. E-learning ma długą tradycję, która związana jest nie tyle z medium, za pomocą którego odbywa się nauka, a bardziej z ideą edukacji na odległość. Już w 1728 roku „The Boston Gazette” zamieściła pierwsze ogłoszenie o możliwości odbycia korespondencyjnego kursu stenografii[11]. Od 1858 roku metodę tę zaczynają wykorzystywać uniwersytety, a ukończenie kursu staje się równoznaczne z ukończeniem kierunku w sposób tradycyjny. Z czasem oferta kursów poszerzała się, a wraz z rozwojem nowych technologii zmieniał się sposób przekazywania materiałów. Dopiero jednak w XX w. rozwój nauki zaczął nabierać przyspieszenia. Nowym przekaźnikiem stało się radio (lata 20.), a potem telewizja (lata 60.). W końcu w roku 1965 na Uniwersytecie Illinois powstał pierwszy system komputerowy, tzw. Plato System[12]. System Plato powstał przy współpracy firmy Control Data, która opracowała pierwsze autoryzowane oprogramowanie, używane do opracowywania materiałów dydaktycznych. Od tego momentu można już mówić o e-learningu. W kolejnych latach ośrodki uniwersyteckie w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii poszerzały swoją ofertę o kursy on-line. Dalszy rozwój e-learningu jest już ściśle uwarunkowany rozwojem komputerów, systemów komputerowych, a dzięki upowszechnieniu internetu zaczął zdobywać coraz szersze grono użytkowników i propagatorów.

Historia e-learningu w Polsce.

Warto jeszcze spojrzeć na tło historyczne e-learningu w Polsce. Tutaj też można mówić o stosunkowo odległych początkach zdalnej edukacji, bo już w 1776 roku na Uniwersytecie Krakowskim wprowadzono korespondencyjne kursy, przeznaczone dla rzemieślników[13]. W 1886 powstał tzw. Uniwersytet Latający, uznawany za formę edukacji zdalnej, nie umiejscowiony w określonym ośrodku akademickim, przekształcony później w Towarzystwo Kursów Akademickich dla Kobiet.

Kolejne istotne wydarzenie miało miejsce w roku 1960, kiedy to powstała telewizja edukacyjna pod nazwą „Programy szkolne”. Pomysł jednak się nie sprawdził ze względu na niedogodności związane z czasem emisji. Nowe możliwości edukacyjne telewizji wykorzystała za to Politechnika Telewizyjna (lata 1966-1971).

Jednak o właściwym e-learningu w Polsce można mówić dopiero od początku lat 90., gdy doszło do gwałtownego rozwoju Internetu i znacznego wzrostu zainteresowania edukacją zdalną z wykorzystaniem multimediów. Od roku 2000 coraz więcej uczelni, studentów oraz pracowników firm ma okazję poznać tę formę nauczania.

3. Zalety i wady kształcenia on-line.

Zalety.

Najważniejsze zalety nauki on-line wynikają z jej cechy podstawowej – zdalności, która nie wymaga bezpośredniego kontaktu ucznia z nauczycielem. Zatem nauka możliwa jest dla osób, które nie mogłyby uczęszczać na regularne zajęcia z powodu stanu zdrowia lub odległości od danej szkoły. Dodatkowo taka forma poprawia komunikację między uczniem a nauczycielem. Kontakt między nimi jest możliwy w każdej chwili, nie tylko podczas zajęć. Co więcej, nauka on-line to nauka zindywidualizowana. Uczeń nie musi dostosowywać się do tempa pracy grupy, może pracować z otrzymanym materiałem we własnym zakresie. Kontakt z nauczycielem również jest indywidualny. W końcu, e-learning to oszczędność czasu. Zarówno uczniowie, jak i nauczyciele mogą pracować w swoich domach, nie tracąc czasu na dojazdy. Warto również zauważyć, że materiały dydaktyczne używane w e-learningu są dużo bardziej urozmaicone niż materiały dostępne podczas tradycyjnych zajęć. Poprawia to nie tylko atrakcyjność zajęć, ale i efektywność nauki.

Analizując opinie osób, mających doświadczenie z taką formą edukacji, można wymienić następujące zalety:
- swoboda czasowa – można się uczyć wtedy, kiedy dysponuje się czasem, a nie wtedy, gdy akurat odbywa się kurs czy lekcja;
- lepsze dopasowanie do potrzeb uczestnika kursu – dzięki stałemu doskonaleniu programu szkoleniowego, który może być modyfikowany, zmieniany, unowocześniany, nastąpi lepsze dopasowanie do potrzeb, po uwzględnianiu sugestii osób, które już to szkolenie realizowały;
- urozmaicona nauka – dzięki zastosowaniu multimediów, interaktywnych metod przekazywania wiadomości i wiedzy, kursant stymulowany jest cały czas różnymi bodźcami, dzięki czemu nauka jest ciągle interesująca, wzbudzająca zainteresowanie uczestników;
- możliwości powtarzania poznanych zagadnień, wracania do wybranych partii materiału i przeprowadzania powtórek we własnym tempie. Dzięki temu bez problemu można np. obejrzeć jakieś nagranie ponownie, jeszcze raz przećwiczyć określone zadanie;
- e-learning pozwala pokonać strach, tremę i nieśmiałość, które mogłyby się pojawić w tradycyjnej klasie, zwłaszcza gdyby znalazły się w niej osoby mające poczucie niedopasowania do reszty grupy, na przykład ze względu na wiek, opinię o swoich umiejętnościach itp.

Wady:

E-learning to nie tylko zalety. Krytycy tej metody nauczania wskazują także na pewne mankamenty. Często cechy, z których wynikają zalety, są jednocześnie wadą:
- Poczucie osamotnienia ze względu na brak osobistego kontaktu z nauczycielem; podkreśla się, że e-learning ma niewiele wspólnego z edukacją w głębszym, filozoficznym znaczeniu, nie ma się kontaktu z mentorem. Zwolennicy przekonują, że relacje z mentorem można nawiązać także kanałami internetowymi, nie jest do tego potrzebny kontakt twarzą w twarz;
- Brak bezpośredniego kontaktu ucznia z nauczycielem (oraz innymi uczniami), choć jest źródłem zalet e-learningu, jest również jego wadą. Ten typ zdobywania wiedzy nie przynosi pewnych niewymiernych korzyści, które zapewnia tradycyjna forma nauczania. Po pierwsze, uczeń nie podnosi umiejętności społecznych, takich jak sztuka dyskursu czy tak dzisiaj ceniona praca w zespole. Kontakt z innymi ludźmi poprzez forum dyskusyjne ma zupełnie inny charakter niż kontakt osobisty. Po drugie, zwłaszcza szkolnictwo wyższe powinno dawać studentom pewne obycie. Z kontaktów z kadrą naukową i kolegami studenci wynoszą swego rodzaju know-how, przyswajają elementy kultury wyższej, bardzo cenione w późniejszym życiu zawodowym. Nauka on-line edukacji kulturowej nie zapewnia;
- Kosztowna infrastruktura – z punktu widzenia instytucji organizującej proces szkoleniowy, nawet jeśli nauka on-line w dłuższym okresie jest opłacalna, to inwestycje, które trzeba poczynić, by była możliwa, są znaczne;
- Niska dyscyplina kursantów, wynikająca z braku bezpośredniego wymogu wykonania pewnych zadań w określonym czasie, mogą odwlekać realizację obowiązków. Konieczna jest ogromna samodyscyplina i systematyczność;
- Niska jakość szkoleń e-learningowych – pomimo coraz większej popularności, większość szkoleń jest niskiej jakości;
- Słabe zaangażowanie – bardzo często osoba ucząca się po prostu „przeklikuje się” przez kurs, a w skrajnym wypadku nawet go nie otwiera. Zaburzenia koncentracji, znudzenie, brak interakcji z trenerami i kolegami mogą również wystąpić podczas tradycyjnego szkolenia. Istotą jest tu jakość kursu e-learningowego, atrakcyjność materiału, wykorzystywanych form interaktywnych etc.;
- Konieczność posiadania Internetu lub dostępu do niego w postaci szybkiego łącza – jak wiadomo, wiąże się to z wydatkami uczestnika kursu. Opłaty za usługi internetowe są coraz niższe, jednak nie oznacza to, że wszystkich stać na posiadanie stałego łącza internetowego w miejscu zamieszkania, a to właśnie dostęp do takiego łącza jest głównym warunkiem uczestnictwa w szkoleniach/kursach, prowadzonych na odległość;
- Problem ze sprawdzeniem efektywności – prowadzący nie widzi, czy uczestnik samodzielnie rozwiązuje test końcowy, dlatego najlepszą formą sprawdzenia wiedzy jest zebranie wszystkich uczestników i rozwiązywanie testu na komputerach znajdujących się w jednej sali, np. na uczelni.

4. Podstawowe komponenty kursów e-learningowych .

Z czego składa się kurs? Jakie elementy zawiera?
Do podstawowych komponentów, wykorzystywanych w szkoleniach e-learningowych, należą[14]:

• tekst
Kursy e-learningowe powstają na podstawie przygotowanych treści tekstowych. Opracowanie, wykorzystywanie i rozpowszechnianie tekstów jest najprostsze i najtańsze. Do tych treści łatwo też można wprowadzać uaktualnienia i poprawki. Poprzez użytkowanie oprogramowania do odczytywania tekstu możliwe jest zapoznanie się z nim przez osoby niepełnosprawne, np. niedowidzące. Nie jest pewne natomiast, czy tekst jest najłatwiejszą formą przekazu, czy nie prostsza w odbiorze byłaby grafika lub animacja.


• elementy graficzne
Fotografie, grafiki, obrazy uatrakcyjniają kurs w prosty i szybki sposób. Ilustracje powinny w sposób oczywisty nawiązywać do tematyki kursu. Bezcelowe uatrakcyjnianie szkolenia prowadzi do niepotrzebnego obciążenia sieci komputerowej. Jeśli obrazy wykonane są w jednolitym stylu, a opracowanie graficzne ma prosty przekaz edukacyjny, przyczyniają się do zrozumienia szkolenia.

• animacje
Animacje powstające na potrzeby kursów są bardzo ważne z punktu widzenia przekazywanych treści interaktywnych. Potrafią pobudzić do samodzielnego działania, mogą również zaprezentować symulację procesów i zjawisk. Dzięki animacji możemy zastosować naukę poprzez zabawę.

• nagrania dźwiękowe
Nagrania audio mogą spełniać dwie funkcje: zaspokajać potrzeby osób preferujących uczenie się ze słuchu lub uatrakcyjniać kurs poprzez opowiedzenie jednej treści na różne sposoby. W obu wypadkach ważne jest zadbanie o spójną głośność, dobry jakościowo format, nieobciążający komputera, dobrą jakość nagrań, dobrą dykcję lektora, odpowiedni tembr głosu, sugestywność, intonację. Nie zaleca się stosowania podkładu muzycznego, natomiast sygnały oznaczające sukces lub porażkę są urozmaiceniem dydaktycznym.

• filmy
W zależności od przypisanych celów, filmy mogą spełniać różne zadania, np. film poglądowy ilustruje ideę działania, film instruktażowy prezentuje procedurę działania, film interaktywny przedstawia problem i daje możliwość wyboru ścieżki dalszego rozwoju. Filmy stwarzają problemy z powodu wysokich kosztów realizacji i kłopotliwego przesyłania drogą elektroniczną. Dodatkowo w grę wchodzi sprawa praw autorskich.

• testy i ćwiczenia
Często najważniejszym sposobem dostosowania kursu do potrzeb odbiorców jest prosty test. Zakończenie kursu testem uświadamia osobie szkolącej przyrost wiedzy. Zestaw testów, początkowy i końcowy, daje podstawy do oceny jakości kursu. Właściwy dobór pytań, znajdujących się w teście, jest bardzo ważny z punktu widzenia wiarygodności ostatecznej oceny. Ćwiczenia wykorzystywane na kursach powinny być podporządkowane do najważniejszych kwestii. Treści ćwiczeń powinny być proste i jednoznacznie sformułowane. Komunikat zwrotny stanowi cenną informację w przypadku ponownej realizacji ćwiczenia.

• inne elementy, takie jak hiperlinki, leksykony czy pomoc
Inne elementy treści e-learningu związane są raczej z ergonomią kursu niż z jego aspektem merytorycznym. Do najczęściej stosowanych rozwiązań należą: leksykony (alfabetyczny zbiór terminów i definicji, ułatwiający zrozumienie materiału szkoleniowego), moduły pomocy (podpowiadają rozwiązanie problemów, na które napotyka użytkownik), hiperlinki (ułatwiają dotarcie do pożądanych miejsc w materiale kursu).

5. M-learning.

M-learning (mobile learning) to uczenie się z wykorzystaniem przenośnego, bezprzewodowego sprzętu – laptopa, palmtopa, ale również nowoczesnego telefonu komórkowego – smartfona. Urządzenia takie powinny posiadać stały bezprzewodowy dostęp do internetu w każdym możliwym miejscu. Z uwagi na ograniczenia techniczne (mały ekran, niewielkie możliwości przeglądania stron itp.) materiał nauczania ma formę syntetyczną, umożliwiającą efektywne uczenie się w krótkim czasie. Największą zaletą m-learningu jest wsparcie w uczeniu, na bieżąco pozwalające na systematyczne powtarzanie treści. W Polsce m-learning nie jest jeszcze nazbyt popularny[15]. Są firmy, które wprowadziły ten rodzaj edukacji, ale na niewielką skalę. Głównym celem m-learningu jest przede wszystkim motywowanie i inspirowanie od dalszej nauki. Dzięki dostępności telefonów komórkowych, można dotrzeć do szerokiego grona odbiorców w różnym wieku. Zainteresowane takim rozwiązaniem mogą być osoby spędzające dużo czasu poza domem, lubiące wszelkie nowinki techniczne oraz ci, którzy nie mogą poświęcić więcej czasu na naukę. M-learning ma też swoje ograniczenia. Przede wszystkim nie ma możliwości przekazania całości materiału na dany temat przez ekran telefonu czy netbooka. Dodatkowo czytanie dłuższego tekstu na ekranie i wykonywanie na nim operacji może okazać się bardzo uciążliwe. Kłopotem może być również ograniczona szybkość transmisji danych oraz wciąż wysoki koszt urządzeń, pozwalających na przyzwoite korzystanie z urządzenia. Najlepszą praktyką wydaje się więc łączenie m-learningu z e-learningiem i tradycyjnymi metodami nauczania. Badania w tym zakresie były prowadzone między innymi w 2005 roku w Universidad Politécnica de Valencia w Hiszpanii, gdzie oceniano efektywność systemów łączących metodyczne schematy tradycyjnego nauczania, schematy e-learningowe oraz nowe schematy z udziałem metod m-learningowych[16]. Uczelnie, biorące w nich udział, wysoko oceniły możliwość wykorzystania urządzeń mobilnych w procesie nauczania pod względem kryteriów technicznych, atrakcyjności dydaktycznej, motywacji studentów, interakcyjności, elastyczności przekazu treści, a nawet pod względem zmniejszenia kosztów.

6. Gdzie szukać kursów on-line.

Formalne formy edukacji – studia on-line.

Studiowanie za pośrednictwem Internetu wydaje się bardzo atrakcyjne. Student nie ponosi kosztów dojazdów i zakwaterowania, oszczędza czas. Rozwiązanie takie ma jednak również pewne mankamenty. Przede wszystkim taki system studiów jest jeszcze mało popularny i ograniczony do wąskiej grupy uczelni i kierunków.

Oto uczelnie, które prowadzą tego typu naukę:

- Uniwersytet Warszawski, Centrum Otwartej i Multimedialnej Edukacji
- Polski Uniwersytet Wirtualny
- Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
- Politechnika Warszawska
- Centrum Edukacji Niestacjonarnej Politechniki Gdańskiej
- Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych w Warszawie

Warto przybliżyć pokrótce działalność Polskiego Uniwersytetu Wirtualnego (PUW), który stanowi wspólne przedsięwzięcie Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. PUW prowadzi studia oraz kursy uzupełniające przez Internet. Pierwsze studia przez Internet PUW uruchomił w październiku 2002 roku na dwóch kierunkach: zarządzanie i marketing oraz informatyka. W kolejnym roku rozpoczęły się zajęcia na następnych dwóch kierunkach: politologii oraz pielęgniarstwie. W 2007 roku zostały uruchomione uzupełniające studia magisterskie na kierunku pedagogika, w 2009 roku studia licencjackie. Rok 2010 przyniósł start pierwszego kierunku studiów podyplomowych (przygotowanie pedagogiczne) oraz studia licencjackie z administracji. Natomiast od roku 2011 w PUW studiować można na studiach magisterskich także filologię angielską, filologię germańską i politologię. Pierwsi absolwenci odebrali dyplomy w 2005 roku.

Aby studiować przez Internet, generalnie nie trzeba zdawać egzaminów. Trzeba mieć zdaną maturę oraz regularnie opłacać czesne, bo takie studia są płatne. Potrzebny jest także dostęp do komputera i Internetu. Materiały niezbędne do nauki (podręczniki multimedialne, login i hasło dostępu do platformy edukacyjnej uczelni) otrzymuje się na inauguracyjnym zjeździe. Kontakt z wykładowcą odbywa się za pomocą meili, forum lub czata, zaś egzaminy – co ważne – zdawane są w tradycyjny sposób, tak jak na studiach prowadzonych w formie stacjonarnej. Studenci w systemie on-line otrzymują indeksy i legitymacje studenckie, mają też prawo do zaświadczeń do WKU i ZUS, mogą ubiegać się o stypendia za wyniki w nauce, socjalne oraz zapomogi.

Studia on-line za granicą.

Interesującą propozycją mogą być studia w tym systemie za granicą. Można zdobyć dyplom renomowanej zachodniej uczelni, ucząc się w domu. Uczelnię odwiedzać trzeba tylko w okresie egzaminów, choć zdarza się, że wykładowcy przyjeżdżają do Polski, by egzaminować „internetowych” studentów. Niektóre kierunki studiować można w języku angielskim, inne tylko w narodowym języku danej uczelni.

Ofertę studiów w formie e-learningowej, zarówno na uczelniach krajowych, jak i zagranicznych, znaleźć można na portalu: www.studiaonline.info.

Pozaformalne formy edukacji – kursy on-line.

Kursów dostępnych w formie on-line jest dużo i nie sposób je tutaj wszystkie wymienić. Wpisanie w wyszukiwarkę interesującej nas tematyki pozwoli poznać konkretne oferty.
Większość dostępnych kursów, po zdaniu końcowych testów, oferuje możliwość uzyskania certyfikatów, potwierdzających zdobyte kwalifikacje.
Bardzo interesującego przeglądu dostępnych kursów on-line dokonali specjaliści ze Szkoły Głównej Handlowej, w podziale na kursy płatne i bezpłatne, polskie i zagraniczne.
Poniżej prezentujemy wraz z opisem wybrane[17]:

Polskie bezpłatne szkolenia i kursy:

Akademia PARP http://www.akademiaparp.gov.pl
Akademia PARP to system bezpłatnych szkoleń internetowych, odbywających się pod patronatem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Ich celem jest upowszechnienie darmowego dostępu do wiedzy biznesowej oraz zdalnej edukacji wśród mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców. Tematyka kursów obejmuje zakładanie własnej firmy, windykację, marketing oraz różne aspekty zarządzania. Uczestnicy mogą korzystać ze wsparcia opiekunów każdego kursu przez e-mail bądź infolinię.

Portal Edukacji Ekonomicznej http://www.NBPortal.pl
NBPortal.pl oferuje bezpłatnie ponad 200 godzin kursów multimedialnych. Kursy e-learning zostały przygotowane przez wybitnych specjalistów z różnych dziedzin ekonomii: teoretyków oraz praktyków zagadnień dotyczących gospodarki. Dopasowane są do potrzeb i wymagań internautów – służy do tego specjalna platforma do e-learningu. Na każdego, kto przejdzie kurs i odpowie na pytania testowe, czeka certyfikat, wysyłany pod adresem pocztowym. Obecnie w NBPortal.pl znajduje się 9 kursów:
• Ekonomia wokół nas
• Z euro w kieszeni
• Analiza finansowa firmy
• Kredyty i ty
• Historia monetarna Polski
• Bankowość
• Grosz do grosza, czyli jak inwestować
• Podstawy przedsiębiorczości
• Polityka monetarna Banku Centralnego.

Nauka języków obcych eTandem http://www.slf.ruhr-uni-bochum.de/
Strona poświęcona ciekawej formie uczenia się języków obcych z partnerem z innego kraju, przez wysyłanie listów, meili. W serwisie znajdują się informacje na temat poszukiwania partnera językowego (należy się zalogować, a osoby prowadzące stronę proponują jakąś osobę). Niestety, niewiele osób chce się uczyć języka polskiego więc czasem trzeba czekać długo. Wtedy można uczyć innego języka (np. angielskiego).

Międzynarodowe kursy języków obcych http://www.unilang.org
UniLang to serwis dedykowany młodym ludziom, którzy chcą w interaktywny sposób podszkolić wybrany język obcy. Zawiera bardzo wiele ciekawych narzędzi, m.in. kursy on-line, słowniki, opowiadania, wyjaśnienia gramatyczne, zasady wymowy etc. Na szczególną uwagę zasługują fora dyskusyjne, czyli Wirtualne Szkoły Języka Obcego. Są one prowadzone przez opiekuna (native speaker), który podczas dyskusji poprawia wypowiedzi uczestników, daje ćwiczenia etc.

Polskie płatne szkolenia i kursy:

Kursy i szkolenia MEPI http://www.mepi.pl
Multimedialna Edukacja przez Internet specjalizuje się w wideokursach. Mepi.pl oferuje płatne i bezpłatne moduły kursów MS Office, Photoshop, Flash, AutoCAD, Siemens LOGO i innych. Dodatkowo użytkownicy mogą dołączyć do społeczności mepi i wymieniać się informacjami na forach dyskusyjnych.

Szkolenia - Wirtualna Polska http://szkolenia.wp.pl/index.html
Portal Wirtualna Polska, we współpracy z firmami Oracle, Incenti oraz Smart Education, przygotował zestaw kilkudziesięciu szkoleń on-line. Zakres szkoleń obejmuje głównie umiejętności z dziedziny IT: administrację siecią, aplikacje biurowe czy zarządzanie bazami danych. W portalu znajdują się również kursy szkolące w dziedzinie "umiejętności miękkich", np. szybkiego czytania. Kursy dostępne są w polskiej i angielskiej wersji językowej, a ich ceny zależą od intensywności szkolenia.

SuperMemo http://www.supermemo.pl/ Internetowy serwis nauki supermemo.net oferuje swoim użytkownikom płatne i bezpłatne kursy e-learningowe, wykorzystujące metodę SuperMemo. Podstawową zaletą tej metody jest dopasowanie systemu powtórek do indywidualnych potrzeb i możliwości osoby uczącej się. Większość szkoleń stanowią kursy językowe, jednak na platformie można się również uczyć matematyki, biznesu, a nawet sztuk pięknych.

Kursy Polskiego Uniwersytetu Wirtualnego http://www.puw.pl/art.html?akcja=rekrut&P[aid]=278
PUW prowadzi wiele kursów, które są po prostu realizacją jednego z przedmiotów, będących częścią studiów. Stąd oferta szkoleniowa obejmuje dziedziny: zarządzanie i marketing, informatyka, politologia, pielęgniarstwo oraz kursy otwarte. Kurs zakończony jest uzyskaniem certyfikatu. Kursy trwają przeciętnie 8 tygodni.

Centrum Otwartej i Multimedialnej Edukacji Uniwersytetu Warszawskiego http://www.come.uw.edu.pl/ COME @ UW prowadzi szkolenia on-line, poświęcone różnej tematyce (psychologia, pedagogika, angielski). Aby zostać uczestnikiem kursu, należy wypełnić formularz on-line oraz dokonać opłaty. Większość kursów prowadzonych jest w określonym przedziale czasowym. Uczestnictwo wiąże się z odrabianiem prac domowych, które są oceniane przez nauczyciela prowadzącego. Oprócz tego może być wymagany również egzamin w formie odpowiedzi na pytania otwarte. Na koniec otrzymujemy certyfikat UW.

Wirtualna Akademia Programowania http://www.eduportal.pl/
Combidata wspólnie z firmą Microsoft podjęła inicjatywę nauki nowych języków programowania Microsoft Visual Studio.NET w ramach projektu Wirtualna Akademia Programowania Microsoft. Nauka odbywa się zdalnie, za pomocą sieci internetu, a projekt skierowany jest do programistów, chcących tworzyć aplikacje w technologii .NET.

4system Polska http://polska.4system.com/
Firma 4system Polska specjalizuje się w e-learningu korporacyjnym, m.in. wdrażaniu LMSów, realizacji kursów na odległość oraz doradztwie. Na swojej stronie prezentuje wiele gotowych kursów on-line. Wybrane tematy to: arkusze kalkulacyjne, usługi w sieciach informatycznych, zasady BHP, ochrona informacji, przywództwo, zarządzanie i organizacja pracy, działalność gospodarcza w UE, księgowość, zarządzanie zasobami ludzkimi.

Zagraniczne bezpłatne szkolenia i kursy:

HP Learning Center http://h30187.www3.hp.com/
W HP Learning Center znajduje się kilkadziesiąt darmowych szkoleń online. Obejmują one takie dziedziny, jak: Software & technology, For IT professionals, Business & productivity, In-house marketing courses, real-estate courses. Baza szkoleń rozwija się, wciąż dodawane są nowe zagadnienia. W trakcie nauki uczestnikami kursów opiekują się instruktorzy.

Free-ed.net - Free Education on the Internet http://www.free-ed.net
Serwis Free-ed.net oferuje darmowe kursy on-line dla osób z całego świata. Nie trzeba się na nie zapisywać, nie trzeba również mieć określonego wykształcenia w danej dziedzinie. Wiele kursów jest umieszczonych na innych serwisach i wtedy serwis służy jako katalog szkoleń publikowanych w internecie. Kursy służą powtórzeniu i uporządkowaniu posiadanej wiedzy, pomagają w przygotowaniu się do egzaminu, rozwijają zdolności. Free-ed.net nie wystawia certyfikatów ukończenia kursu.

Edsurf.net - The Online Distance Education Learning Resource for Adult Students http://www.edsurf.net Ciekawa strona, na której znajdują się linki do katalogów kursów on-line, reklamy uczelni prowadzących wirtualne zajęcia i najnowsze wiadomości z dziedziny kształcenia on-line. Szczególnie ciekawe wydają się linki prowadzące do kursów z dziedziny informatyki: http://www.edsurf.net/. Umieszczone są tam tutoriale - podręczniki wskazujące "krok po kroku", jak pracować z programem. Dużą pomoc stanowią też zrzuty ekranowe i obrazki.

Zagraniczne płatne szkolenia i kursy:

University of Illinois at Springfield http://online.uis.edu/
University of Illinois at Springfield (UIS) oferuje kilka pełnych programów on-line, w tym m.in. Master of Science in Management Information Systems, Bachelor of Arts in Computer Science, Bachelor of Arts in English oraz możliwość ukończenia kursów w systemie e-learning. Dla początkujących UIS oferuje szkolenia zapoznające z metodami studiowania on-line. Wymagania stawiane kandydatom są wymienione w opisach poszczególnych programów.

Open University http://www.open.ac.uk/
Open University oferuje szeroki wybór szkoleń. Można tutaj uzyskać certyfikat w jakiejś dziedzinie, zdobyć dyplom on-line lub też podnieść swoje kwalifikacje, kontynuując naukę na studiach podyplomowych. Aby dostać się na kurs, nie trzeba zdawać egzaminów ani dokumentować poprzedniej nauki. Ceny różnią się w zależności od rodzaju kursu. Polacy mogą w nich uczestniczyć, bo są członkami Unii Europejskiej.

ELearners.com http://www.elearners.com/courses/index.asp Serwis umożliwia zdobycie wykształcenia on-line, a także posiada szeroką ofertę wirtualnych kursów. Strona zawiera 6258 szkoleń, przygotowanych przez 44 różne uczelnie i pogrupowanych w 8 dziedzinach. Ceny kursów są zróżnicowane. W przypadku pytań można skorzystać z FAQ dla studentów.

California Virtual Campus http://www.cvc.edu/
Serwis jest katalogiem kursów online, które są oferowane przez różne uniwersytety i uczelnie z Kalifornii. Zawiera ponad 6000 kursów pogrupowanych według dziedzin. Łatwo do nich dotrzeć za pomocą wyszukiwarki zamieszczonej na stronie. Istnieje możliwość uzyskania pomocy finansowej w spłacie kursu.

7. Przyszłość e-learningu:

Obecnie najbardziej doświadczonym rynkiem e-learningowym, co łatwo zgadnąć, jest rynek amerykański. To tam należy szukać drogowskazów, inspiracji do wykorzystywania technologii w szkoleniach elektronicznych. Doświadczenia pokazują, że Europa (szczególnie Polska) jest w tej dziedzinie opóźniona o kilka lat[18]. Na przełomie XX i XXI wieku rynek e-learningowy rozwijał się w Stanach Zjednoczonych bardzo dynamicznie. Ostatnie lata pokazują, że okres boomu chyba minął, nastąpiła raczej konsolidacja, niektóre firmy z branży upadły, zanotowano kilka przejęć. Pomimo to sytuacja na rynku jest zadowalająca, co potwierdzają wykresy wzrostu cen akcji firm działających w segmencie e-learningu w porównaniu z cenami akcji innych firm technologicznych[19]. Nowinką na rynku jest m-learning, czyli kształcenie z wykorzystaniem urządzeń mobilnych. Rynek ten dopiero raczkuje, co wynikać może z faktu, iż wiodący rynek amerykański nie jest czołowym rynkiem telefonii komórkowej, w której dominującą rolę odgrywają kraje skandynawskie i Japonia. Minie pewnie jeszcze parę lat zanim rynek m-learningu w pełni się rozwinie.

W Polsce sytuacja rynku e-learningu „korporacyjnego” i „uczelnianego” nie jest najgorsza, w przeciwieństwie do segmentu rynku indywidualnego – tu bariery w dostępie do Internetu znacznie ograniczają możliwości. W Polsce prawdopodobnie będzie zachodzić szybko postępujące rozdrobnienie rynku dostawców szkoleń e-learningowych i utrata – przez szkolenia technologicznie wspomagane – charakteru wyróżniającego oferty firm szkoleniowych. Szybkiemu skonsolidowaniu elementów usługi, nazywanej szkoleniami e-learningowymi, z ofertą firm szkoleniowych, sprzyja też oddziaływanie Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Dysponując znaczną siłą kreowania podaży, EFS do swoich wymagań przetargowych włącza obecnie komponent e-learningowy jako preferowany element szkoleń, które będzie finansował[20].

Warto się również zastanowić, czy szkolenie e-learningowe może kiedyś zastąpić tradycyjne. Jeszcze niedawno tego typu pogląd spotykany był dosyć często, dziś to się trochę zminiło. Niektórzy jednak twierdzą, że tak jak kiedyś pismo zmieniło sposób interakcji między ludźmi i zmodyfikowało sposób kreowania więzi, teraz dokonać tego może Internet. Wyciąga się więc wniosek, że wkrótce będziemy mieli do czynienia z pokoleniem, dla którego ten sposób budowania więzi będzie wystarczająco dobrze uzupełniał, bądź nawet zastępował, obecnie funkcjonujące metody budowania wspólnot międzyludzkich. Tym samym e-learning będzie w stanie zastąpić szkolenia tradycyjne. Zupełnie inne stanowisko reprezentuje chociażby P. Drucker, który stwierdził, że przepływ informacji na odległość nigdy nie zastąpi istotnych kontaktów osobistych[21].

Jakie są zatem kierunki rozwoju e-learningu? Wydaje się, że przyszłość może podążyć dwutorowo.
Z jednej strony, e-learning jako samodzielne narzędzie stanie się raczej tanim i wygodnym narzędziem, sposobem wprowadzania informacji proceduralnych, stanie się typowym sposobem klasycznego nauczania na odległość. To będzie raczej narzędzie z obszaru baz wiedzy, a nie działalność stricte szkoleniowa. Skuteczność e-learningu jako formy przekazu procedur będzie motorem do takiego ich przedstawiania. Skomputeryzowana forma zapisu szkoleń proceduralnych będzie zwykle tańsza od innych sposobów prezentowania tych informacji, szczególnie gdy uwzględni się możliwość wielokrotnego używania oraz pełne koszty szkoleń, w tym czasu poświęconego przez pracowników na szkolenie nowych osób. Z drugiej strony, tam gdzie głównym celem projektu szkoleniowego nie jest przekaz wyraźnie wyodrębnionej wiedzy bądź prostych umiejętności, a ważniejszy jest wpływ na postawy pracowników czy wspólna refleksja nad praktycznym współdziałaniem wielu osób, należy oczekiwać budowania raczej projektów mieszanych.

Warto więc wspomnieć o coraz popularniejszym nauczaniu komplementarnym. Jego popularną nazwą jest blended-learning, nauczanie hybrydowe, czy właśnie nauczanie mieszane. Może być zdefiniowane jako łączenie różnych podejść w zakresie nauczania i uczenia się. Może być realizowane poprzez przenikanie zasobów wirtualnych i fizycznych, które łączą e-learning i m-learning z innymi zasobami edukacyjnymi[22].

Zwykle takie nauczanie obejmuje trzy etapy[23]:

• pierwszy etap w postaci szkolenia elektronicznego, przedstawiającego podstawową porcję wiadomości teoretycznych – ma prowadzić do wyrównania poziomu uczestników;
• drugi etap w postaci szkolenia tradycyjnego – bazuje na zdobytej w formie elektronicznej wiedzy i pozwala nabyć określone umiejętności;
• trzeci etap, czyli utrwalenie zdobytej wiedzy, powtórzenie i uzupełnienie.

Wydaje się, że tego typu rozwiązanie ma największe szanse stać się w najbliższej przyszłości popularną formą nowoczesnej edukacji.