Drobni przedsiębiorcy mają – poza kredytem bankowym oraz pożyczkami z funduszy pożyczkowych, a niekiedy także firm pożyczkowych [1] , które to źródła finansowania zostały omówione bardziej szczegółowo w innych artykułach zamieszczonych na Platformie – możliwość skorzystania z jeszcze kilku innych opcji finansowania startu swojego biznesu oraz jego późniejszego rozwoju. Zaprezentowane poniżej możliwości uwzględniają jedynie te, z których mogą skorzystać przedsiębiorcy działający lub planujący rozpocząć działalność w sektorach kreatywnych. Nawet jeżeli niektóre z prezentowanych możliwości mają obecnie charakter bezzwrotny, to planowane w najbliższej przyszłości (począwszy już od 2014 roku), a wciąż jeszcze niesprecyzowane, zmiany w mechanizmach dystrybucji środków wsparcia działalności małych firm przekształcą je w instrumenty zwrotne (pożyczkowe) [2] . Z tego względu zostały ujęte w poniższym zestawieniu.
Opcja 1: Dotacja z urzędu pracy dla bezrobotnych na założenie własnej firmy.
Z punktu widzenia formalizacji warunków związanych z pozyskaniem dofinansowania, te środki są dość powszechnie uznawane za stosunkowo łatwo osiągalne. Zdarza się – jeżeli formularz wniosku jest wystarczająco szczegółowy – że nie jest niezbędne przygotowanie biznesplanu. O dotacje mogą ubiegać się osoby bezrobotne, zarejestrowane w urzędzie pracy, które w okresie ostatnich 12 miesięcy nie prowadziły działalności gospodarczej, jak również jej nie zawieszały. Takie osoby nie mogły wcześniej korzystać ze środków z Funduszu Pracy lub z innych środków publicznych na rozpoczęcie własnej działalności. Ponadto, w okresie 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o dotację nie mogły odmówić – bez uzasadnionej przyczyny – przyjęcia oferty pracy, innej pracy zarobkowej, szkolenia, stażu, prac społecznie użytecznych, przygotowania zawodowego dorosłych, wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych oraz nie przerwały z własnej winy szkolenia, stażu, wykonywania prac społecznie użytecznych lub innej formy pomocy oferowanej przez urząd pracy. Wykluczone z aplikowania o te środki są osoby skazane za przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu w okresie 2 lat poprzedzających złożenie wniosku.
Wysokość kwoty dotacji uzależniona jest od przeciętnego wynagrodzenia z roku poprzedzającego i może sięgać maksymalnie sześciokrotności przeciętnego wynagrodzenia, co na koniec września 2012 roku stanowiło kwotę 21.675,06 zł. Urzędy pracy mają w tym względzie pewną dowolność i mogą samodzielnie ustalić kwotę wsparcia na nieco niższym poziomie aniżeli maksymalnie dopuszczalny. Aby przekazane środki stały się bezzwrotną dotacją, firma musi prowadzić na rynku działalność przez okres przynajmniej 12 miesięcy bez jej zawieszania.
Nie każda działalność może być sfinansowana z dotacji pochodzącej z Funduszu Pracy. Ze wsparcia wyłączono działalność związaną z transportem osobowym, grami hazardowymi, sprzedażą komisową oraz przejęciem istniejącej firmy rodzinnej. Dotacja ma charakter celowy i nie można jej przeznaczyć m.in. na zakup obligacji, papierów wartościowych, ziemi, budynków, własnej garderoby, alkoholu lub papierosów (w przypadku prowadzenia sklepu). Nie można nią pokryć kosztów dostawy zamówionych towarów. Można natomiast w ramach tej dotacji zakupić samochód (przeznaczając na ten cel do 50 proc. dotacji) lub stworzyć stronę internetową (do 10 proc. kwoty dotacji).
Możliwość ubiegania się o dotację z urzędu pracy zależy od tego, czy powiatowy urząd pracy (to on jest dysponentem środków) posiada w danym momencie środki finansowe przeznaczone na ten cel. O takiej możliwości urząd pracy informuje za pośrednictwem swojej strony internetowej, zamieszczając na niej stosowny komunikat o naborze wniosków na dotacje wraz z regulaminem oraz odpowiednimi załącznikami, które należy złożyć. Sam wniosek – jak już wcześniej wspomniano – nie należy do nazbyt skomplikowanych. Trzeba w nim przede wszystkim ująć swój pomysł na biznes, ze wskazaniem działań, jakie chcemy podjąć i wydatków, które będą im towarzyszyć. Dodatkowo, należy przedstawić dokumenty potwierdzające nasze kwalifikacje. Wniosek zostaje następnie poddany ocenie specjalnie w tym celu powołanej komisji, która – biorąc pod uwagę uwarunkowania społeczne i gospodarcze lokalnego rynku oraz predyspozycje i kwalifikacje osoby ubiegającej się o dotację – uwzględni szanse powodzenia pomysłu biznesowego. W sytuacji ograniczonej puli środków finansowych, szanse na dofinansowanie z tego źródła uzyskają najlepiej ocenione wnioski.
Przekazanie dotacji wymaga przedstawienia zabezpieczenia. Najczęściej pojawia się wymóg w postaci posiadania żyrantów, którzy przejmą odpowiedzialność finansową w sytuacji konieczności spłaty udzielonej dotacji wraz z odsetkami. Taka konieczność może zaistnieć, gdy kontrola z urzędu pracy przeprowadzona w okresie 12 miesięcy, które firma musi przetrwać, stwierdzi naruszenie warunków udzielenia dotacji w postaci np. niezgodności przedstawionej dokumentacji finansowej firmy z sytuacją rzeczywistą, nie opłacaniem ZUS lub podatków.
Po zmianach, które są proponowane, bezrobotny będzie mógł liczyć na uzyskanie większej kwoty wsparcia. Wynosić ona może nawet 70 000 zł. Nie będzie jednak miała formy dotacji, lecz nisko oprocentowanej pożyczki z Banku Gospodarstwa Krajowego, którą trzeba spłacić w ciągu 7 lat [3] .
Opcja 2: Dotacja na założenie firmy w ramach działania 6.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki „Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia".
Duże zainteresowanie tym systemem dotacyjnym to głównie efekt wysokości dotacji możliwej do uzyskania. Wysokość ta ewoluowała w różnych województwach. Dla przykładu, w województwie łódzkim było to początkowo 40 000 zł, następnie 20 000 zł, by w ostatnich „rozdaniach” środków w ramach tego działania osiągnąć limit 30 000 zł. Większe środki udostępniane są z reguły w przypadku spełnienia określonych warunków: konieczność „przeżycia” 12 miesięcy, brak zarejestrowanej działalności gospodarczej w okresie jednego roku przed przystąpieniem do projektu, niekaralność za przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu. Ponadto, na korzyść tej formy dotacji przemawia możliwość uzyskania dodatkowych – poza jednorazową dotacją – środków finansowych w postaci tzw. wsparcia pomostowego na pokrycie kosztów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą (np. ZUS, opłata za telefon komórkowy, Internet, czynsz, benzynę) w wysokości nawet do 1 600 zł wypłacanych w okresie 6 lub 12 (przy wsparciu przedłużonym) miesięcy.
Grupa beneficjentów nie została – tak jak w przypadku dotacji z urzędu pracy – zawężona do grona osób bezrobotnych. Mogą się o nią starać potencjalnie wszyscy zainteresowani uruchomieniem działalności gospodarczej. Jednakże preferencje określane przez tzw. realizatorów (operatorów), czyli instytucje współpracujące z wojewódzkimi urzędami pracy przy rozdziale środków finansowych i prowadzeniu grupy beneficjentów przez cały okres trwania projektu, przyznają najczęściej preferencje osobom znajdującym się w trudnym położeniu na rynku pracy. Są nimi bezrobotni, osoby niepełnosprawne, kobiety wracające do pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowywaniem dzieci, osoby młode do 25. roku życia oraz osoby po 45. roku życia.
By móc skorzystać z ubiegania się o dotację należy złożyć wniosek, który jest oceniany podobnie, jak w przypadku dotacji z urzędu pracy. Komisje oceny wniosków powoływane przez realizatorów oceniają pomysł na biznes, szanse na jego powodzenie oraz predyspozycje i kwalifikacje do prowadzenia działalności gospodarczej. Osoby zakwalifikowane do uzyskania wsparcia przechodzą obowiązkowo kolejne etapy: szkolenia z przedsiębiorczości i prowadzenia działalności gospodarczej oraz doradztwo.
W drugiej połowie 2013 roku organizowane są – już w nielicznych województwach – ostatnie konkursy i rozdzielane ostatnie dotacje. W kolejnym okresie programowania środków unijnych, ta dotacja zostanie najprawdopodobniej zastąpiona mechanizmem pożyczkowym, przy zachowaniu innych, ogólnych zasad dla takiego wsparcia.
Opcja 3: Refundacja dla mikroprzedsiębiorstw na wsiach i w małych miasteczkach w ramach działania 312 „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”.
Wsparcie w ramach tego instrumentu ma charakter refundacji wcześniej poniesionych przez firmę wydatków. Wysokość refundacji zależy od liczby osób, które zostaną w firmie zatrudnione. W przypadku jednoosobowej działalności firma może otrzymać dofinansowanie w wysokości do 100 000 zł, zatrudniając dwóch pracowników, może to być 200 000 zł, a tworząc minimum trzy miejsca pracy nawet do 300 000 zł.
Warunkiem ubiegania się o dotację jest posiadanie statusu zbliżonego do mikroprzedsiębiorstwa, co oznacza nie przekraczanie rocznego poziomu przychodów w wysokości 2 mln euro i zatrudnianie maksymalnie 10 pracowników. Taka firma musi mieć swoją siedzibę na terenach wiejskich lub małego miasteczka. Dysponentem środków jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Opcja 4: Dofinansowanie na e-biznes w ramach działania 8.1 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.
Dotacje na projekty w dziedzinie e-biznesu cieszyły się w całym okresie ich dostępności ogromną popularnością wśród mikro i małych przedsiębiorstw, do których były kierowane. Wnioski mogły składać firmy przed upływem pierwszego roku prowadzenia działalności gospodarczej. Popularność tego instrumentu wynikała z wysokości dotacji, o jaką można było się ubiegać. I tak, przedsiębiorcy, którzy nie ukończyli 27 lat mogli starać się o kwotę stanowiącą 80 proc. limitu kosztów kwalifikowanych, ustalonego na poziomie 700 000 zł, czyli o zwrot do 560 000 zł. W przypadku pozostałych przedsiębiorców, nie spełniających kryterium wieku, limit ten wynosił 70 proc. wydatków kwalifikowanych, co przekładało się na limit refundacji na poziomie 490 000 zł. Przedsiębiorcy zazwyczaj składali projekty o wartości bliskiej ustalonej górnej granicy. W 2010 r. średnia wartość dofinansowania wyniosła ok. 430 000 zł.
Opcja 5: Pożyczki dla absolwentów na założenie firmy.
Jesienią 2013 r. planowane jest uruchomienie niskooprocentowanych pożyczek dla absolwentów i studentów ostatniego roku szkół wyższych w ramach pilotażowego programu „Pierwszy biznes – wsparcie w starcie” [4] . Początkowo ma on objąć trzy województwa: małopolskie, mazowieckie i świętokrzyskie, jednakże po pozytywnej ocenie programu pilotażowego, ma szanse zostać rozszerzony na pozostałe województwa w 2014 roku.
Pożyczki mogą zostać udzielone niepracującym absolwentom szkół wyższych (w ciągu 48 miesięcy od dnia otrzymania dyplomu) oraz niepracującym studentom ostatniego roku studiów wyższych, przy czym dopuszczalna jest praca na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło. Wobec absolwentów nie jest stosowany wymóg pozostawania w zasobach osób bezrobotnych, muszą jedynie przedstawić oświadczenie o pozostawaniu bez pracy oraz dyplom ukończenia studiów wyższych. Z grona beneficjentów wykluczone są osoby, które w okresie 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o pożyczkę prowadziły działalność gospodarczą.
Projekt będzie realizowany przez Bank Gospodarstwa Krajowego na mocy umowy podpisanej z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej. Realizacja projektu będzie odbywała się przy udziale wyłonionych w drodze konkursu pośredników finansowych. To pośrednicy będą zarządzać udostępnioną na pożyczki pulą pieniędzy i dbać o prawidłowy przebieg projektu. Dla spełnienia geograficznego kryterium dostępu rozstrzygające będzie nie miejsce zamieszkania czy ukończenia studiów, ale miejsce zarejestrowania i prowadzenia działalności gospodarczej.
Oprocentowanie udzielanych pożyczek ma być wyjątkowo preferencyjne i wynosić 0,25 stopy redyskonta weksli NBP, która obecnie kształtuje się na poziomie 2,75 [5] . Przełoży się to na oprocentowanie pożyczek na poziomie zaledwie 0,69 proc. w skali roku. I będą to jedyne koszty dla pożyczkobiorcy. Maksymalna kwota pożyczki będzie wynosić 60 000 zł dla jednej osoby, jednak nie wyklucza się łączenia środków uzyskanych przez kilku absolwentów w ramach jednej inicjatywy gospodarczej. Jeżeli więc na połączenie swoich sił w celu realizacji pomysłu biznesowego zdecyduje się czterech kolegów ze studiów, to będą oni mogli dysponować kwotą 240 000 zł. Okres spłaty pożyczki może być rozciągnięty maksymalnie na 7 lat, co zmniejszy do minimum obciążenie finansowe związane ze spłatą rat pożyczki. Zapewne pomocna będzie także 12-miesięczna karencja w spłacie kapitału.
Po trzech miesiącach od momentu rozpoczęcia spłat rat pożyczki będzie można wystąpić o pożyczkę uzupełniającą, w wysokości do 20 000 zł na utworzenie stanowiska pracy dla bezrobotnego. Warunki tej pożyczki będą takie same jak pożyczki podstawowej, jednakże z tą różnicą, że jeśli przedsiębiorca utrzyma stanowisko pracy sfinansowane w ramach pożyczki uzupełniającej przez okres jednego roku i regularnie będzie spłacał swoje zobowiązania, zostanie mu umorzona pozostała do spłaty kwota kapitału pożyczki uzupełniającej. Zabezpieczeniem pożyczki będzie weksel własny wystawiony przez pożyczkobiorcę oraz poręczenie dwóch osób fizycznych.
Opcja 6: Kredyty, pożyczki, poręczenia w ramach Inicjatywy JEREMIE.
Pomoc oferowana w ramach powołanej w 2007 r. przez Komisję Europejską i Europejski Bank Inwestycyjny inicjatywy JEREMIE (Joint European Resources for Micro-to-Medium Enterprises) [6] ma charakter pomocy zwrotnej. Środki unijne są dostarczane nie bezpośrednio do MŚP, ale do pośredników finansowych. Pomoc ta odróżnia się od tradycyjnych dotacji unijnych swoim odnawialnym mechanizmem dofinansowania. Zwrotność środków zapewnia wystąpienie tzw. efektu rolowania, czyli możliwość wielokrotnego wykorzystania tych samych kapitałów [7] . Zakłada się, że powstały w ten sposób efekt mnożnikowy przyniesie o wiele większe korzyści dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) niż system dotacji, gwarantując ciągłość i stabilność systemu wsparcia [8] .
W założeniu pomysłodawców, inicjatywa JEREMIE ma stanowić szansę na zmniejszenie luki w dostępie do finansowania dla firm sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Trafia bowiem głównie w potrzeby tych firm reprezentujących sektor MŚP, które nie mają dostępu do produktów oferowanych przez banki komercyjne z uwagi na krótki okres działania na rynku lub brak zabezpieczeń o odpowiedniej wartości. Ponadto, pożyczki proponowane w jej ramach oferowane są na znacznie korzystniejszych – aniżeli rynkowe – warunkach.
Rola Menedżera Funduszy Powierniczych JEREMIE została powierzona w 2009 roku Bankowi Gospodarstwa Krajowego. Przekazanie temu bankowi funkcji związanych z zarządzaniem Funduszami Powierniczymi związane było z doświadczeniem, jakie Bank posiada we wspieraniu sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw oraz wykorzystywaniu elementów inżynierii finansowej w finansowaniu MŚP. Do zadań Menedżera należy m.in. wybór instytucji pośredniczących.
W Polsce Inicjatywa JEREMIE realizowana jest na poziomie regionalnym w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Dotychczas przystąpiło do niej 6 województw: dolnośląskie, łódzkie, mazowieckie, pomorskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie. W oparciu o strategię inwestycyjną, zaakceptowaną przez władze lokalne/regionalne (samorząd województwa), Menedżer zawiera umowy z pośrednikami finansowymi i przekazuje im środki na wsparcie sektora MŚP. Przedsiębiorcy mogą korzystać z zaproponowanych przez pośredników instrumentów inżynierii finansowej (mikropożyczek, pożyczek i poręczeń) wielokrotnie. Na koniec okresu programowania, czyli do końca 2015 roku, Instytucje Zarządzające Województw zdecydują o wycofaniu środków z Funduszu Powierniczego zarządzanego przez Menedżera lub też o kontynuacji funkcjonowania Funduszu Powierniczego w dotychczasowej lub zmienionej formie. Na realizację inicjatywy JEREMIE przeznaczono w Polsce kwotę 1,6 mld zł.
Kredyty, pożyczki, poręczenia w ramach Inicjatywy JEREMIE muszą być przeznaczone na finansowanie działalności gospodarczej w zakresie budowy, rozbudowy lub rozszerzania działalności gospodarczej, w tym w szczególności na:
• realizację zasadniczych zmian procesu produkcyjnego – wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych;
• unowocześnienie składników majątku trwałego – zakup wyposażenia w maszyny, urządzenia, aparaty, w tym także zakup środków transportu bezpośrednio związanych z celem realizowanego przedsięwzięcia;
• budowę instalacji i urządzeń sprzyjających oszczędności surowców i energii;
• informatyzację;
• dostosowanie przedsiębiorstwa do standardów i norm krajowych i unijnych;
• tworzenie nowych, trwałych miejsc pracy;
• inne cele gospodarcze przyczyniające się do rozwoju przedsiębiorstwa.
Wsparcie otrzymane w ramach JEREMIE nie może być przeznaczone na:
• pokrywanie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej;
• finansowanie celów konsumpcyjnych;
• spłatę pożyczek i kredytów;
• spłatę zobowiązań publiczno-prawnych.
Opcja 1: Dotacja z urzędu pracy dla bezrobotnych na założenie własnej firmy.
Z punktu widzenia formalizacji warunków związanych z pozyskaniem dofinansowania, te środki są dość powszechnie uznawane za stosunkowo łatwo osiągalne. Zdarza się – jeżeli formularz wniosku jest wystarczająco szczegółowy – że nie jest niezbędne przygotowanie biznesplanu. O dotacje mogą ubiegać się osoby bezrobotne, zarejestrowane w urzędzie pracy, które w okresie ostatnich 12 miesięcy nie prowadziły działalności gospodarczej, jak również jej nie zawieszały. Takie osoby nie mogły wcześniej korzystać ze środków z Funduszu Pracy lub z innych środków publicznych na rozpoczęcie własnej działalności. Ponadto, w okresie 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o dotację nie mogły odmówić – bez uzasadnionej przyczyny – przyjęcia oferty pracy, innej pracy zarobkowej, szkolenia, stażu, prac społecznie użytecznych, przygotowania zawodowego dorosłych, wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych oraz nie przerwały z własnej winy szkolenia, stażu, wykonywania prac społecznie użytecznych lub innej formy pomocy oferowanej przez urząd pracy. Wykluczone z aplikowania o te środki są osoby skazane za przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu w okresie 2 lat poprzedzających złożenie wniosku.
Wysokość kwoty dotacji uzależniona jest od przeciętnego wynagrodzenia z roku poprzedzającego i może sięgać maksymalnie sześciokrotności przeciętnego wynagrodzenia, co na koniec września 2012 roku stanowiło kwotę 21.675,06 zł. Urzędy pracy mają w tym względzie pewną dowolność i mogą samodzielnie ustalić kwotę wsparcia na nieco niższym poziomie aniżeli maksymalnie dopuszczalny. Aby przekazane środki stały się bezzwrotną dotacją, firma musi prowadzić na rynku działalność przez okres przynajmniej 12 miesięcy bez jej zawieszania.
Nie każda działalność może być sfinansowana z dotacji pochodzącej z Funduszu Pracy. Ze wsparcia wyłączono działalność związaną z transportem osobowym, grami hazardowymi, sprzedażą komisową oraz przejęciem istniejącej firmy rodzinnej. Dotacja ma charakter celowy i nie można jej przeznaczyć m.in. na zakup obligacji, papierów wartościowych, ziemi, budynków, własnej garderoby, alkoholu lub papierosów (w przypadku prowadzenia sklepu). Nie można nią pokryć kosztów dostawy zamówionych towarów. Można natomiast w ramach tej dotacji zakupić samochód (przeznaczając na ten cel do 50 proc. dotacji) lub stworzyć stronę internetową (do 10 proc. kwoty dotacji).
Możliwość ubiegania się o dotację z urzędu pracy zależy od tego, czy powiatowy urząd pracy (to on jest dysponentem środków) posiada w danym momencie środki finansowe przeznaczone na ten cel. O takiej możliwości urząd pracy informuje za pośrednictwem swojej strony internetowej, zamieszczając na niej stosowny komunikat o naborze wniosków na dotacje wraz z regulaminem oraz odpowiednimi załącznikami, które należy złożyć. Sam wniosek – jak już wcześniej wspomniano – nie należy do nazbyt skomplikowanych. Trzeba w nim przede wszystkim ująć swój pomysł na biznes, ze wskazaniem działań, jakie chcemy podjąć i wydatków, które będą im towarzyszyć. Dodatkowo, należy przedstawić dokumenty potwierdzające nasze kwalifikacje. Wniosek zostaje następnie poddany ocenie specjalnie w tym celu powołanej komisji, która – biorąc pod uwagę uwarunkowania społeczne i gospodarcze lokalnego rynku oraz predyspozycje i kwalifikacje osoby ubiegającej się o dotację – uwzględni szanse powodzenia pomysłu biznesowego. W sytuacji ograniczonej puli środków finansowych, szanse na dofinansowanie z tego źródła uzyskają najlepiej ocenione wnioski.
Przekazanie dotacji wymaga przedstawienia zabezpieczenia. Najczęściej pojawia się wymóg w postaci posiadania żyrantów, którzy przejmą odpowiedzialność finansową w sytuacji konieczności spłaty udzielonej dotacji wraz z odsetkami. Taka konieczność może zaistnieć, gdy kontrola z urzędu pracy przeprowadzona w okresie 12 miesięcy, które firma musi przetrwać, stwierdzi naruszenie warunków udzielenia dotacji w postaci np. niezgodności przedstawionej dokumentacji finansowej firmy z sytuacją rzeczywistą, nie opłacaniem ZUS lub podatków.
Po zmianach, które są proponowane, bezrobotny będzie mógł liczyć na uzyskanie większej kwoty wsparcia. Wynosić ona może nawet 70 000 zł. Nie będzie jednak miała formy dotacji, lecz nisko oprocentowanej pożyczki z Banku Gospodarstwa Krajowego, którą trzeba spłacić w ciągu 7 lat [3] .
Opcja 2: Dotacja na założenie firmy w ramach działania 6.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki „Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia".
Duże zainteresowanie tym systemem dotacyjnym to głównie efekt wysokości dotacji możliwej do uzyskania. Wysokość ta ewoluowała w różnych województwach. Dla przykładu, w województwie łódzkim było to początkowo 40 000 zł, następnie 20 000 zł, by w ostatnich „rozdaniach” środków w ramach tego działania osiągnąć limit 30 000 zł. Większe środki udostępniane są z reguły w przypadku spełnienia określonych warunków: konieczność „przeżycia” 12 miesięcy, brak zarejestrowanej działalności gospodarczej w okresie jednego roku przed przystąpieniem do projektu, niekaralność za przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu. Ponadto, na korzyść tej formy dotacji przemawia możliwość uzyskania dodatkowych – poza jednorazową dotacją – środków finansowych w postaci tzw. wsparcia pomostowego na pokrycie kosztów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą (np. ZUS, opłata za telefon komórkowy, Internet, czynsz, benzynę) w wysokości nawet do 1 600 zł wypłacanych w okresie 6 lub 12 (przy wsparciu przedłużonym) miesięcy.
Grupa beneficjentów nie została – tak jak w przypadku dotacji z urzędu pracy – zawężona do grona osób bezrobotnych. Mogą się o nią starać potencjalnie wszyscy zainteresowani uruchomieniem działalności gospodarczej. Jednakże preferencje określane przez tzw. realizatorów (operatorów), czyli instytucje współpracujące z wojewódzkimi urzędami pracy przy rozdziale środków finansowych i prowadzeniu grupy beneficjentów przez cały okres trwania projektu, przyznają najczęściej preferencje osobom znajdującym się w trudnym położeniu na rynku pracy. Są nimi bezrobotni, osoby niepełnosprawne, kobiety wracające do pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowywaniem dzieci, osoby młode do 25. roku życia oraz osoby po 45. roku życia.
By móc skorzystać z ubiegania się o dotację należy złożyć wniosek, który jest oceniany podobnie, jak w przypadku dotacji z urzędu pracy. Komisje oceny wniosków powoływane przez realizatorów oceniają pomysł na biznes, szanse na jego powodzenie oraz predyspozycje i kwalifikacje do prowadzenia działalności gospodarczej. Osoby zakwalifikowane do uzyskania wsparcia przechodzą obowiązkowo kolejne etapy: szkolenia z przedsiębiorczości i prowadzenia działalności gospodarczej oraz doradztwo.
W drugiej połowie 2013 roku organizowane są – już w nielicznych województwach – ostatnie konkursy i rozdzielane ostatnie dotacje. W kolejnym okresie programowania środków unijnych, ta dotacja zostanie najprawdopodobniej zastąpiona mechanizmem pożyczkowym, przy zachowaniu innych, ogólnych zasad dla takiego wsparcia.
Opcja 3: Refundacja dla mikroprzedsiębiorstw na wsiach i w małych miasteczkach w ramach działania 312 „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”.
Wsparcie w ramach tego instrumentu ma charakter refundacji wcześniej poniesionych przez firmę wydatków. Wysokość refundacji zależy od liczby osób, które zostaną w firmie zatrudnione. W przypadku jednoosobowej działalności firma może otrzymać dofinansowanie w wysokości do 100 000 zł, zatrudniając dwóch pracowników, może to być 200 000 zł, a tworząc minimum trzy miejsca pracy nawet do 300 000 zł.
Warunkiem ubiegania się o dotację jest posiadanie statusu zbliżonego do mikroprzedsiębiorstwa, co oznacza nie przekraczanie rocznego poziomu przychodów w wysokości 2 mln euro i zatrudnianie maksymalnie 10 pracowników. Taka firma musi mieć swoją siedzibę na terenach wiejskich lub małego miasteczka. Dysponentem środków jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Opcja 4: Dofinansowanie na e-biznes w ramach działania 8.1 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.
Dotacje na projekty w dziedzinie e-biznesu cieszyły się w całym okresie ich dostępności ogromną popularnością wśród mikro i małych przedsiębiorstw, do których były kierowane. Wnioski mogły składać firmy przed upływem pierwszego roku prowadzenia działalności gospodarczej. Popularność tego instrumentu wynikała z wysokości dotacji, o jaką można było się ubiegać. I tak, przedsiębiorcy, którzy nie ukończyli 27 lat mogli starać się o kwotę stanowiącą 80 proc. limitu kosztów kwalifikowanych, ustalonego na poziomie 700 000 zł, czyli o zwrot do 560 000 zł. W przypadku pozostałych przedsiębiorców, nie spełniających kryterium wieku, limit ten wynosił 70 proc. wydatków kwalifikowanych, co przekładało się na limit refundacji na poziomie 490 000 zł. Przedsiębiorcy zazwyczaj składali projekty o wartości bliskiej ustalonej górnej granicy. W 2010 r. średnia wartość dofinansowania wyniosła ok. 430 000 zł.
Opcja 5: Pożyczki dla absolwentów na założenie firmy.
Jesienią 2013 r. planowane jest uruchomienie niskooprocentowanych pożyczek dla absolwentów i studentów ostatniego roku szkół wyższych w ramach pilotażowego programu „Pierwszy biznes – wsparcie w starcie” [4] . Początkowo ma on objąć trzy województwa: małopolskie, mazowieckie i świętokrzyskie, jednakże po pozytywnej ocenie programu pilotażowego, ma szanse zostać rozszerzony na pozostałe województwa w 2014 roku.
Pożyczki mogą zostać udzielone niepracującym absolwentom szkół wyższych (w ciągu 48 miesięcy od dnia otrzymania dyplomu) oraz niepracującym studentom ostatniego roku studiów wyższych, przy czym dopuszczalna jest praca na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło. Wobec absolwentów nie jest stosowany wymóg pozostawania w zasobach osób bezrobotnych, muszą jedynie przedstawić oświadczenie o pozostawaniu bez pracy oraz dyplom ukończenia studiów wyższych. Z grona beneficjentów wykluczone są osoby, które w okresie 12 miesięcy przed złożeniem wniosku o pożyczkę prowadziły działalność gospodarczą.
Projekt będzie realizowany przez Bank Gospodarstwa Krajowego na mocy umowy podpisanej z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej. Realizacja projektu będzie odbywała się przy udziale wyłonionych w drodze konkursu pośredników finansowych. To pośrednicy będą zarządzać udostępnioną na pożyczki pulą pieniędzy i dbać o prawidłowy przebieg projektu. Dla spełnienia geograficznego kryterium dostępu rozstrzygające będzie nie miejsce zamieszkania czy ukończenia studiów, ale miejsce zarejestrowania i prowadzenia działalności gospodarczej.
Oprocentowanie udzielanych pożyczek ma być wyjątkowo preferencyjne i wynosić 0,25 stopy redyskonta weksli NBP, która obecnie kształtuje się na poziomie 2,75 [5] . Przełoży się to na oprocentowanie pożyczek na poziomie zaledwie 0,69 proc. w skali roku. I będą to jedyne koszty dla pożyczkobiorcy. Maksymalna kwota pożyczki będzie wynosić 60 000 zł dla jednej osoby, jednak nie wyklucza się łączenia środków uzyskanych przez kilku absolwentów w ramach jednej inicjatywy gospodarczej. Jeżeli więc na połączenie swoich sił w celu realizacji pomysłu biznesowego zdecyduje się czterech kolegów ze studiów, to będą oni mogli dysponować kwotą 240 000 zł. Okres spłaty pożyczki może być rozciągnięty maksymalnie na 7 lat, co zmniejszy do minimum obciążenie finansowe związane ze spłatą rat pożyczki. Zapewne pomocna będzie także 12-miesięczna karencja w spłacie kapitału.
Po trzech miesiącach od momentu rozpoczęcia spłat rat pożyczki będzie można wystąpić o pożyczkę uzupełniającą, w wysokości do 20 000 zł na utworzenie stanowiska pracy dla bezrobotnego. Warunki tej pożyczki będą takie same jak pożyczki podstawowej, jednakże z tą różnicą, że jeśli przedsiębiorca utrzyma stanowisko pracy sfinansowane w ramach pożyczki uzupełniającej przez okres jednego roku i regularnie będzie spłacał swoje zobowiązania, zostanie mu umorzona pozostała do spłaty kwota kapitału pożyczki uzupełniającej. Zabezpieczeniem pożyczki będzie weksel własny wystawiony przez pożyczkobiorcę oraz poręczenie dwóch osób fizycznych.
Opcja 6: Kredyty, pożyczki, poręczenia w ramach Inicjatywy JEREMIE.
Pomoc oferowana w ramach powołanej w 2007 r. przez Komisję Europejską i Europejski Bank Inwestycyjny inicjatywy JEREMIE (Joint European Resources for Micro-to-Medium Enterprises) [6] ma charakter pomocy zwrotnej. Środki unijne są dostarczane nie bezpośrednio do MŚP, ale do pośredników finansowych. Pomoc ta odróżnia się od tradycyjnych dotacji unijnych swoim odnawialnym mechanizmem dofinansowania. Zwrotność środków zapewnia wystąpienie tzw. efektu rolowania, czyli możliwość wielokrotnego wykorzystania tych samych kapitałów [7] . Zakłada się, że powstały w ten sposób efekt mnożnikowy przyniesie o wiele większe korzyści dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) niż system dotacji, gwarantując ciągłość i stabilność systemu wsparcia [8] .
W założeniu pomysłodawców, inicjatywa JEREMIE ma stanowić szansę na zmniejszenie luki w dostępie do finansowania dla firm sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Trafia bowiem głównie w potrzeby tych firm reprezentujących sektor MŚP, które nie mają dostępu do produktów oferowanych przez banki komercyjne z uwagi na krótki okres działania na rynku lub brak zabezpieczeń o odpowiedniej wartości. Ponadto, pożyczki proponowane w jej ramach oferowane są na znacznie korzystniejszych – aniżeli rynkowe – warunkach.
Rola Menedżera Funduszy Powierniczych JEREMIE została powierzona w 2009 roku Bankowi Gospodarstwa Krajowego. Przekazanie temu bankowi funkcji związanych z zarządzaniem Funduszami Powierniczymi związane było z doświadczeniem, jakie Bank posiada we wspieraniu sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw oraz wykorzystywaniu elementów inżynierii finansowej w finansowaniu MŚP. Do zadań Menedżera należy m.in. wybór instytucji pośredniczących.
W Polsce Inicjatywa JEREMIE realizowana jest na poziomie regionalnym w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Dotychczas przystąpiło do niej 6 województw: dolnośląskie, łódzkie, mazowieckie, pomorskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie. W oparciu o strategię inwestycyjną, zaakceptowaną przez władze lokalne/regionalne (samorząd województwa), Menedżer zawiera umowy z pośrednikami finansowymi i przekazuje im środki na wsparcie sektora MŚP. Przedsiębiorcy mogą korzystać z zaproponowanych przez pośredników instrumentów inżynierii finansowej (mikropożyczek, pożyczek i poręczeń) wielokrotnie. Na koniec okresu programowania, czyli do końca 2015 roku, Instytucje Zarządzające Województw zdecydują o wycofaniu środków z Funduszu Powierniczego zarządzanego przez Menedżera lub też o kontynuacji funkcjonowania Funduszu Powierniczego w dotychczasowej lub zmienionej formie. Na realizację inicjatywy JEREMIE przeznaczono w Polsce kwotę 1,6 mld zł.
Kredyty, pożyczki, poręczenia w ramach Inicjatywy JEREMIE muszą być przeznaczone na finansowanie działalności gospodarczej w zakresie budowy, rozbudowy lub rozszerzania działalności gospodarczej, w tym w szczególności na:
• realizację zasadniczych zmian procesu produkcyjnego – wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych;
• unowocześnienie składników majątku trwałego – zakup wyposażenia w maszyny, urządzenia, aparaty, w tym także zakup środków transportu bezpośrednio związanych z celem realizowanego przedsięwzięcia;
• budowę instalacji i urządzeń sprzyjających oszczędności surowców i energii;
• informatyzację;
• dostosowanie przedsiębiorstwa do standardów i norm krajowych i unijnych;
• tworzenie nowych, trwałych miejsc pracy;
• inne cele gospodarcze przyczyniające się do rozwoju przedsiębiorstwa.
Wsparcie otrzymane w ramach JEREMIE nie może być przeznaczone na:
• pokrywanie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej;
• finansowanie celów konsumpcyjnych;
• spłatę pożyczek i kredytów;
• spłatę zobowiązań publiczno-prawnych.
Przypisy
Bibliografia
1. A. Alińska, Rynek funduszy pożyczkowych w Polsce. Raport 2011, Polski Związek Funduszy Pożyczkowych, Warszawa 2012.
2. B. Bartkowiak, M. Korol, Fundusze pożyczkowe w Polsce wspierające mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa według stanu na 31 grudnia 2008 roku, Polskie Stowarzyszenie Funduszy Pożyczkowych, Szczecin 2009.
3. P. Białowolski, Rynek firm pożyczkowych w Polsce. Charakterystyka sektora i profil klienta, Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce – Związek Pracodawców, Warszawa 2012.
4. A. Fandrejewska, Potrzebne są tanie usługi dla niezamożnych, http://www.rp.pl/artykul/769743.html, [odczyt z 28.09.2013].
5. Fundacja Republikańska, Problematyka regulacji rynku firm pożyczkowych w Polsce, Warszawa 2013.
6. H.-G. Geis, Kapitalmärkte und Finanzielle Institutionen in Entwicklungsländern, w: H. Körner, Zur Analyse von Institutionen im Entwicklungsprozess und in der internationalen Zusammenarbeit, Duncker & Humblot, Berlin 1989.
7. GUS, Działalność przedsiębiorstw pośrednictwa kredytowego w 2010 roku, Warszawa 2011.
8. Mechanizmy inżynierii finansowej w podnoszeniu efektywności absorpcji środków UE i ich znaczenie w polityce spójności po 2013 roku, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2010.
9. B. Jayo, S. Rico, M. Lacalle, Overview of the Microcredit Sector in the European Union 2006-2007, EMN Working Paper No. 5, 2008.
10. M. Rybicki, Koniec bezzwrotnych dotacji na założenie firmy. Bezrobotny dostanie pożyczkę, http://serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i-kariera/artykuly/682925,koniec_bezzwrotnych_dotacji_na_zalozenie_firmy_bezrobotny_dostanie_pozyczke.html, [odczyt z 30.10.2013].
11. J. Kornecki, Fundusze pożyczkowe jako źródło finansowania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w województwie łódzkim, w: Formy wspierania przedsiębiorczości w regionie łódzkim w warunkach kryzysu gospodarczego, red. L. Lewandowska, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Łodzi.
12. Ministerstwo Gospodarki, Kierunki rozwoju funduszy pożyczkowych i poręczeniowych dla małych i średnich przedsiębiorstw w latach 2009-2013, Warszawa 2009.
13. Niklewicz K., Koniec dotacji. Euro ma pracować, http://wyborcza.pl/1,75478,8398296,Koniec_dotacji__Euro_ma_pracowac.html, [odczyt z 30.10.2013].
14. A. Szymborska-Sutton, Pierwszy biznes: ruszają pożyczki dla absolwentów, http://www.finanse.egospodarka.pl/98886,Pierwszy-biznes-ruszaja-pozyczki-dla-absolwentow,1,63,1.html, [odczyt z 30.10.2013].
15. UOKiK, Na jakie opłaty zwracać uwagę, pożyczając pieniądze w instytucji parabankowej? Poradnik dla konsumentów, Warszawa 2013.
16. UOKiK, Opłaty stosowane przez instytucje parabankowe. Raport, Warszawa 2013.
17. UOKiK, Reklama parabanków. Raport z kontroli reklam pozabankowych instytucji finansowych oferujących pożyczki konsumentom, Warszawa 2013.
18. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej, Dz. U. nr 173, poz. 1807.
19. Ustawa z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, Dz. U. nr 126, poz. 715.
20. S. Włodyka, Działalność gospodarcza, w: System prawa handlowego, t. 1, Prawo handlowe – część ogólna, red. S. Włodyka, Warszawa 2009.
Strony internetowe:
www.vivus.pl
Strona internetowa łotewskiej firmy pożyczkowej Vivus, oferującej na polskim rynku pożyczki przez internet. Strona zawiera szczegółową ofertę.
samcik.blox.pl
Blog finansowy prowadzony przez dziennikarza ekonomicznego „Gazety Wyborczej” Macieja Samcika. Przedstawia obiektywne informacje o produktach finansowych oferowanych na rynku.
www.zopa.com
Strona internetowa światowego prekursora pożyczek społecznościowych – brytyjskiej firmy Zopa, zawierająca szczegóły jej oferty.
www.prosper.com
Strona internetowa lidera na amerykańskim rynku pożyczek społecznościowych – firmy Prosper, zawierająca szczegóły jej oferty.
www.wonga.pl
Strona internetowa brytyjskiej firmy pożyczkowej Wonga oferującej na rynku polskim pożyczki przez internet, zawierająca szczegóły jej oferty.
kokos.pl
Strona internetowa lidera na polskim rynku pożyczek społecznościowych – firmy Kokos, zawierająca informacje o funkcjonowaniu systemu tych pożyczek oraz ofercie firmy kierowanej zarówno do pożyczkobiorców, jak i pożyczkodawców.
www.arimr.gov.pl
Strona Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oferującej wsparcie w charakterze refundacji wcześniej poniesionych wydatków przez mikroprzedsiębiorstwa mające swoją siedzibę na terenach wiejskich lub małych miast.
parp.gov.pl
Strona Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oferującej wsparcie dla mikro- i małych przedsiębiorstw przed upływem pierwszego roku prowadzenia działalności gospodarczej na projekty w dziedzinie e-biznesu.
www.jeremie.com.pl
Strona inicjatywy JEREMIE – pozadotacyjnego wsparcia mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, nastawionej na finansowanie inwestycji o zwiększonym ryzyku kredytowania. JEREMIE oferuje niskooprocentowane kredyty, pożyczki i poręczenia.
www.bgk.com.pl
Strona Banku Gospodarstwa Krajowego oferującego pożyczki dla absolwentów na założenie działalności gospodarczej oraz pełniącego rolę Menadżera sześciu Funduszy Powierniczych w ramach Inicjatywy JEREMIE.
www.pup-lodz.pl
Podstrona Powiatowego Urzędu Pracy w Łodzi przyznającego jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej przez osoby bezrobotne. Podobnych informacji na swoich stronach internetowych udzielają inne powiatowe urzędy pracy prowadzące dystrybucję środków z Funduszu Pracy.
www.zanim-podpiszesz.pl
Strona akcji społecznej „Nie daj się nabrać. Sprawdź, zanim podpiszesz”, której celem jest zwrócenie uwagi na ryzyko związane z zawieraniem umów finansowych i korzystaniem z usług finansowych.
uokik.gov.pl//faq_kredyty_pozyczki_lokaty.php
Podstrona Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zawierająca odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania w odniesieniu do kredytów i pożyczek.
federacja-konsumentow.org.pl
Strona Federacji Konsumentów – niezależnej organizacji pozarządowej, której celem jest ochrony konsumentów indywidualnych. Zawiera informacje o prawach konsumenta, jak również dane teleadresowe biur Federacji.
uokik.gov.pl/rzecznicy_konsumentow.php
Podstrona Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przedstawiająca informacje o kompetencjach rzeczników konsumentów powoływanych do ochrony interesów konsumentów.
www.nbp.pl
Strona Narodowego Banku Polskiego przedstawiająca dane o aktualnej wysokości stopy lombardowej.
www.inicjatywamikro.pl
Strona funduszu pożyczkowego Inicjatywy Mikro, działającego w Polsce od ponad 17 lat. Zawiera informacje o jej ofercie pożyczkowej.
funduszmikro.pl
Strona funduszu pożyczkowego Fundusz Mikro, działającego w Polsce od 1994 roku. Zawiera informacje o jego ofercie pożyczkowej.
www.mg.gov.pl
Podstrona internetowa Ministerstwa Gospodarki dedykowana funduszom pożyczkowym i doręczeniowym. Informuje o kierunkach planowanych działań i prac legislacyjnych.
www.pzfp.pl
Strona Polskiego Związku Funduszy Pożyczkowych prezentująca misję, cele i działania związku oraz aktualności dotyczące działalności funduszy pożyczkowych w Polsce.